IL-VĠILI TAL-GĦID F’SAN PIETRU – ĠWANNI PAWLU II

Traduzzjoni ta’ Fabian Mangion, Pubblikazzjoni Reliġjon u Ħajja, 2011.

Isem Fabian Mangion illum mhux ġdid fil-qasam tal-pubblikazzjonijiet. Is-sena 2010 rat żewġ pubblikazzjonijiet tiegħu bl-isem ta’ L-Aħħar Ikla fil-Lateran – Ġwanni Pawlu II (traduzzjoni tiegħu mit-Taljan, pubblikazzjoni RUĦ), u Xbihat Qaddisa fit-Toroq tal-Isla.

Din is-sena RUĦ qed tippubblika traduzzjoni oħra mill-pinna ta’ Mangion, bl-isem ta’ Il-Vġili tal-Għid f’San Pietru, u li tiġbor fiha s-sebgħa u għoxrin omelija (daqs in-numru ta’ snin kemm dam Papa) tal-Papa waqt il-vġili ta’ Sibt il-Għid. Dan hu ktieb ta’ 125 paġna, bi “Preżentazzjoni” tal-Arċisqof Emeritus ta’ Malta, Ġużeppi Mercieca, u b’ “Daħla” tal-istess traduttur.

Il-vġili jinftehmu bħala “stennija” tal-qawmien ta’ Kristu mill-mewt. It-traduttur jikteb hekk dwar Papa Ġwanni II: “L-umanità ta’ tmiem it-tieni millennju u tal-ftuħ tat-tielet millennju sabet fih patrijarka.” Ifakkar ukoll li l-kliem tal-anġlu tal-qawmien kien ukoll il-motto ta’ dan il-Papa: “Non abbiate paura”, kliem li qal fl-Omelija tal-Bidu tal-Pontifikat tiegħu fit-22 ta’ Ottubru 1978. Fid-“Daħla” Mangion ifakkarna wkoll fl-aħħar jum li l-Papa għadda ħaj, jum iddedikat għat-talb, u anki fl-eluf li żaruh waqt il-velja tal-Papa mejjet. Mangion isejjaħ lill-Papa anki “missier bla preċedent u għalliem fil-fidi... bniedem kbir ta’ talb li għex f’komunjoni, intima u kostanti, mal-Mulej.”

Il-Vġili tal-Għid f’San Pietru jiġbor fih 27 omelija, mill-14 ta’ April 1979 sas-26 ta’ Marzu 2005, ftit qabel il-mewt ta’ dan il-Papa Pollakk. F’dan il-ktieb Mangion jinsisti ħafna fuq ir-rabta li minn dejjem Papa Ġwanni Pawlu II kellu ma’ Kristu, l-aktar waqt il-passjoni tiegħu. Qabel l-omeliji nnifishom insibu talba miktuba mill-istess Papa ddedikata lill-“Mulej Ġesù Msallab u Rxuxtat”.

Il-ktieb huwa wkoll mżewwaq b’21 xbieha (abjad u iswed) ta’ pitturi marbutin mat-tema tal-Irxoxt u xi episodji bibliċi oħra, xogħol ta’ artisti kbar bħal Rubens, Bellini, Gerard Seghers, Tiziano, Mantegna, La Farge, Lorenzo Lotto, Raffaele Sanzio, Tintoretto u oħrajn. Huma kollha xogħlijiet li jinsabu f’mużewijiet jew palazzi mifruxin f’pajjiżi differenti u li nħadmu bejn is-seklu 14 u żminijiet aktar reċenti.

Interessanti u mill-isbaħ huma l-omeliji fihom infushom, imsejsa fuq bosta siltiet mill-Bibbja, b’riflessjonijiet mill-Papa nnifsu, b’sentenzi u ċitazzjonijiet bil-Latin, u dawk kollha indirizzati lill-folol kbar li kienu jinġabru minn bosta pajjiżi differenti biex jisimgħu kliem il-Papa daqshekk maħbub, u li l-Papa nnifsu kien jindirizza bħala “Ħuti”.

Wieħed ma jridx jinsa bravura oħra, apparti l-messaġġ tal-Kotba Mqaddsa u kliem il-Papa; u din hija l-kapaċità tat-traduttur. Fabian Mangion b’sabar u b’sengħa jirnexxilu jwassal kliem il-Papa mit-Taljan permezz tal-isbuħija ta’ lsienna, l-Ilsien Malti, ilsien li llum nafu jħabbatha ma’ lsna ħafna ikbar minnu bħall-Ingliż, it-Taljan, il-Franċiż, l-Ispanjol u l-bqija. U dan għax bħala bażi għandu l-element Għarbi-Semitiku li maż-żmien tħallat ma’ elementi aktar moderni bħall-Isqalli, it-Taljan u l-Ingliż, biex b’hekk seta’ jimxi mal-ħtiġijiet ġodda tal-ħajja preżenti.

Dan hu ktieb li jintrabat partikolarment ma’ żmien il-Għid, imma faċilment jista’ jinqara bi pjaċir matul is-sena kollha. Huwa joffri opportunità biex il-qarrej jinġabar u jirrifletti, mela stedina biex japprezza l-ħajja, is-sagrifiċċju ta’ Kristu fuq is-salib u b’hekk ikun iktar ferħan.

Patrick Sammut

MA’ MARIJA IMMAKULATA FI PJAZZA DI SPAGNA – Ġwanni Pawlu II

traduzzjoni ta’ Fabian Mangion, Pubblikazzjoni Preca, 2011

Ir-rabta tat-traduttur Fabian Mangion mal-Papa Ġwanni Pawlu II kompliet tissaħħaħ b’pubblikazzjoni ġdida oħra bl-isem ta’ Ma’ Marija Immakulata fi Pjazza di Spagna, u dan proprju fis-sena tal-beatifikazzjoni tal-Papa Pollakk. Fih jiġbor is-27 talba tal-Papa għas-Solennità tal-Immakulkat Konċepiment tal-Imqaddsa Verġni Marija, kif jgħid is-sottotitlu ta’ dan il-ktieb ta’ 112-il paġna.

Din il-pubblikazzjoni tiftaħ bi “Preżentazzjoni” tar-Rev. Dr. Hector Scerri, Lettur tal-Marjoloġija fl-Università ta’ Malta u President tal-Kummissjoni Teoloġika Interdjoċesana, u tal-Kummissjoni Ekumenika Djoċesana, u b’“Daħla” tal-istess traduttur. Hawn insibu miġbura l-ġabra sħiħa tat-talbiet li għamel Papa Ġwanni Pawlu II quddiem l-istatwa ta’ Marija Immakulata li hemm fi Piazza di Spagna, Ruma. Kif jgħid ir-Rev. Scerri, din “hija l-ewwel darba li dawn is-siltiet Marjani qed jidhru bi lsien art twelidna.”

Fil-“Prezentazzjoni” naqraw li Karol Wojtyla kellu rabta speċjali u filjali mal-Verġni Mbierka sa minn meta kien żgħir, u kif sar Papa ried li fuq l-istemma tiegħu ikollu l-ittra “M” (għal Marija), u l-kliem Totus tuus (Kollni tiegħek), bħala xhieda tal-konsagrazzjoni tiegħu lil Omm Alla. Din il-ġibda tiegħu lejn Marija Immakulata kompliet tispikka mill-fatt li matul il-vjaġġi tiegħu qatt ma kien jitlef opportunità li jżur xi santwarju Marjan. Fosthom żar il-Madonna ta’ Guadaloupe fil-Messiku (1979), il-Madonna ta’ Lourdes (2004) u anki is-Santwarju tal-Madonna tal-Mellieħa, il-Bażilika-Santwarju ta’ Pinu u l-Katidral f’Għawdex (1990). Ir-Rev. Scerri jikteb ukoll li permezz ta’ dan il-ktieb il-qarrej jingħaqad flimkien mal-Papa biex jgħanni l-qdusija u l-ġmiel ta’ Marija. Ikompli hekk: “[Il-Papa] ipoġġi quddiemha l-weġgħat tal-umanità, l-inkwiet, il-gwerer, kif ukoll it-tamiet tiegħu, għax bit-tnissil u l-miġja ta’ dik li kellha tkun Omm l-Iben t’Alla magħmul bniedem, feġġet tama ġdida għad-dinja”. Ifaħħar ukoll lil Fabian Mangion li qaleb b’attenzjoni u b’ħila dawn it-talbiet għall-Malti.

Id-“Daħla” tat-traduttur hija interessanti u dettaljata. Fl-ewwel parti Mangion jagħtina tagħrif dwar il-figura ta’ Marija u l-istorja tal-venerazzjoni li l-bniedem dejjem wera lejha, u anki ta’ kif il-Madonna ġiet iddikkjarata Immakulata, mela meħlusa mid-dnub tan-nisel. Hekk jikteb Mangion dwar Marija: “Marija kkoperat ma’ Alla f’dak kollu li hu ried minnha. Bir-raġun għalhekk il-Knisja tħares lejn Marija bħala l-membru l-aktar għoli u waħdieni tagħha u bħala mudell l-aktar perfett ta’ ħajja Nisranija.” Fit-tieni parti Mangion jikteb dwar l-imħabba tal-Papa lejn Marija Immakulata sa minn ċkunitu. Huwa jikteb hekk: “...il-Papa Ġwanni Pawlu II. Iż-żagħżugħ seminarista klandestin, dejjem żamm ktejjeb miegħu waqt li kien jaħdem fi Krakovja. Dan il-ktejjeb kien jismu Il-Vera Devozzjoni lejn l-Imqaddsa Verġni Marija, miktub fl-1712 mill-qaddis Franċiż San Luiġi Maria Grignon de Montfort.” Mangion isemmi wkoll is-sena Marjana, l-enċikliki u l-ittri appostoliċi f’rabta mal-Immakulata, imma anki l-jum ikrah tat-13 ta’ Mejju 1981 meta sar attentat fuq il-ħajja tal-Papa Ġwanni Pawlu II, “fil-jum u fis-siegħa li fih il-Verġni Marija dehret f’Fatima 64 sena qabel.”

Ma’ Marija Immakulata fi Pjazza Di Spagna jiftaħ b’omelija li l-Papa għamel fit-8 ta’ Diċembru 1979 fl-ewwel żjara li għamel bħala l-Isqof il-ġdid ta’ Ruma fil-Bażilika ta’ Santa Maria Maggiore u jkompli bis-26 talba li l-istess Papa kien jagħmel kull sena f’riġlejn il-monument tal-Immakulata fi Piazza di Spagna, Mangion qaleb dan kollu mit-Taljan kif jinsab fuq is-sit elettroniku tal-Vatikan.

Dawk tal-Papa Ġwanni Pawlu II huma kollha talbiet li jikxfu l-umiltà, il-profondità ta’ ħsieb, l-għerf u d-devozzjoni tiegħu lejn l-Immakulata, li huwa jsejħilha “Omm tal-Verb Etern”, “Omm ta’ Kristu”, “Omm Immakulata”, “Verġni ta’ Nażaret”, “Omm ta’ Alla u tal-bniedem”, “Omm il-Feddej”, “Omm tar-Redentur”, “Sultana Immakulata”, “Għarusa tal-Ispirtu s-Santu”, “Salus Populi Romani”, “Sultana tal-Paċi”, u l-bqija. It-talbiet huma f’ċertu sens anki djarju tal-vjaġġi li l-Papa għamel matul is-snin.

Il-ktieb hu wkoll imżewwaq b’14-il pittura (abjad u iswed) ddedikati lill-figura tal-Immakulata Kunċizzjoni, xogħol artisti bħal Tiepolo, Piero di Cosimo, Rubens, Murillo, Mateo Cerezo, El Greco, Guido Reni u oħrajn, u li nħadmu sa mis-seklu 15, bil-parti l-kbira marbutin mas-seklu 17. Kollha jinsabu f’mużewijiet, knejjes jew kollezzjonijiet privati mifruxin mad-dinja kollha.

Dawk li Fabian Mangion jaqleb għall-Malti huma kollha talbiet li jtulu bejn it-tnejn u l-erba’ paġni massimu. Mill-ġdid huma okkażjoni biex il-qarrej jieqaf ftit mill-ġirja tal-ħajja u jiddedika ftit ħin għar-riflessjoni u għat-talb, f’dan il-każ talb mill-isbaħ u modern mill-pinna tal-Papa Pollakk, maħbub minn miljuni ta’ nies ta’ nazzjonalitajiet u anki ta’ twemmin differenti. Huma wkoll talbiet (issa maqlubin għal ilsienna) li jgħinuna niftakru u nħobbu lil dan il-Papa li żar lill-gżejjer tagħna darbtejn.

Patrick Sammut

24, Triq Ħad-Dwieli ta’ Omar Seguna, 2011

Din hija t-tieni ġabra ta’ poeżiji tal-poeta żagħżugħ Omar Seguna, wara li fl-2001 kien ippubblika l-ġabra Mal-Ħoss Qawwi tar-Ragħad. 24, Triq Ħad-Dwieli jifrex fuq 111 paġna u jiġbor fih mal-81 poeżija ta’ temi u stili differenti. Il-ktieb għandu wkoll introduzzjoni minn Mario Azzopardi bl-isem ta’ “L-ekwivoċità ta’ Omar Seguna”. Fid-daħla għal din il-ġabra Seguna mill-ewwel jiddikjara l-importanza li se jagħti lit-temi soċjali, fosthom il-gwerra u l-qerda tal-ħajja, filwaqt li jfakkar li fil-poeżija dejjem issib element awtobijografiku. Matul din il-ġabra ta’ poeżiji toħroġ evidenti wkoll ir-rabta ta’ Seguna mad-dinja tat-teknoloġija informatika. Hawnhekk għandna poeta li qed jipproduċi fit-tielet millennju, imma dan ma jfissirx li m’hemmx fil li jorbtu mal-poeżija preċedenti, kemm tal-ewwel kif ukoll tat-tieni nofs tas-seklu 20.

Tematika:

L-imħabba - Fost it-temi ewlenin hemm dik tal-imħabba, mela r-relazzjoni bejn il-‘jien’ u l-‘int’. Issaħħaħ din ir-rabta bejn il-‘jien’ u l-‘int’ attwali hemm ukoll il-Fidi u valuri pożittivi bħalma hija l-ugwaljanza bejn is-sessi. Hemm dak li hu tanġibbli – id-dar, il-ġebla li minnha hija mibnija -, u dak li hu astratt – il-ħolma. Il-ħin kollu taħkem l-idea tal-poeżija li tintrabat mal-ambjent fiżiku u l-ħwejjeġ li jagħmlu parti minnu, mal-istess struttura tad-dar (anki il-bar, il-kitarra, it-“tapit imqatta’”, it-telefon). F’dan l-ispazju tissawwar storja li tifrex bejn żewġ estremitajiet: fuq naħa l-ħolma u fuq l-oħra r-realtà. Jispikkaw versi bħal dawk li naqraw f’Id-Dar Tagħna,

“Kull kamra hi poeżija ġdida,

b’kull rokna bħal vers b’metafora differenti.

Kull ġebla, frott l-għana ta’ saħħet il-ħaddiem

filosofija realistika, spiritwali u progressiva [...]

Id-dar tiegħi bħal djarju personali,

b’kull paġna rifless tal-ħajja tiegħi.” (p. 13)

Għall-ewwel il-versi dwar l-imħabba jesprimu sitwazzjoni ideali, imħabba żagħżugħa. Fl-imgħoddi, imma, hemm tifkiriet ta’ biża’, nuqqas ta’ ħelsien, l-infern, il-biki, id-dmugħ. Aktar ’il quddiem imbagħad, il-versi tal-‘jien’ u l-‘int’ bħal jakkwistaw ton differenti u jitbiegħdu mill-idealiżmu tal-bidu. Hemm l-għarfien li r-relazzjoni talterna bejn żminijiet ta’ għaqda u oħrajn ikkaratterizzati mill-firda u d-delużjoni, imma xorta l-kelma ewlenija tibqa’ l-“Imħabba”.

Jidħlu hawnhekk il-versi personali, anki ta’ laqta introspettiva, li jservu bħala għajta ta’ wġigħ wara d-delużjoni fl-imħabba (ara Frustrat, Erwieħ Iddisprati u Eżami) jew li jixħtu dawl fuq il-‘jien’ moħbi.

Il-versi soċjali - Hemm il-versi kontra l-maskri u l-faċċati li nibnu biex nidhru sbieħ soċjalment. Il-poeta hu dak li jħobb ikun ’il bogħod mill-“għajjat tal-folla” u jħoss li spiss dak li jsir isir biss għall-konvenjenza. Iħoss li l-“ħabib ta’ veru” hu dak li jinsab “fil-bogħod”, u dan huwa paradoss (ara Fil-Bar, p. 20). Anki f’Aħna Warda Ġdida Seguna jilgħab bil-paradossi: konfrontat b’dinja fejn “ma ssibx il-kelma ‘Imħabba’”, fejn hemm “logħba soċjali ta’ nuqqas ta’ drittijiet” u fejn taħkem “ġungla tal-konkrit”, huwa jfittex kenn fil-maħbuba tiegħu.

Poeżija ta’ ċerta saħħa hija Nemmen Jien, li hija kontra l-firdiet u l-preġudizzji razzjali, reliġjużi u kontra l-ġlied etniku. Seguna jikteb ukoll kontra kull tip ta’ integraliżmu: ironikament parti mill-poeżija (ara p. 22) tingħata s-sura ta’ salib. Il-progress hu f’id min “jaqbeż il-linja” tal-konvenzjoni. F’Ħaddiem Imweġġa’ joħroġ il-kuntrast bejn l-imgħallem paxxut u l-ħaddiem li xerred ħafna għaraq u spiss tgħaffeġ mis-sid. Seguna jispira ruħu mill-iSpiiid Kameras biex jgħidilna li l-folla tinsab fid-dlam, imma jittama li “riħ qawwi/ bla ħniena [...] jtajjar lil xi ħadd” u jgħinu “jara d-dawl”. Anki dawn huma versi kontra l-aljenazzjoni li fiha ngħixu ta’ kuljum bla ma biss nindunaw u wisq inqas nipprotestaw. Hemm versi li jesprimu r-rabja kontra sistema li tfalli lil min verament jaf x’inhu jagħmel. Oħrajn huma kontra ċ-ċrieki tal-ħbieb, l-inċensar ta’ wħud u l-manipulazzjoni psikoloġika.

Numru sabiħ mill-versi ta’ Seguna huma għajta favur il-libertà, u din il-libertà tfisser ukoll għarfien li għandna nibżgħu għad-dinja li ngħixu lkoll fiha. Hekk fi 11 ta’ Settembru 2001 jikteb:

“Bdejna neqirdu din l-art li fuqha aħna lkoll ngħixu

bla ma nintebħu li qed ngħixu f’dinja waħda:

dinja magħmula għall-bnedmin.”

Hemm ukoll l-“ilpup” kemm fi Spiiid Kameras kif ukoll f’Poeżija bil-VAT: l-ilpup huma dawk li jaraw kif jagħsru li ta’ taħthom biex jiggwadanjaw dejjem iktar. U dan kollu jintrabat mas-sitwazzjoni nazzjonali attwali: jissemma pereżempju l-infiq żejjed f’rabta ma’ “dar malta,/ it-teatru jew l-isptar” (p.30). Hawn Seguna jinħass bħala l-polz ta’ dak li qed iseħħ fil-kuntest nazzjonali. Dan iseħħ ukoll f’poeżiji bħal Il-Ġid ta’ Ċikku l-Poplu u ...bħal biċċa rap kulħadd iqabbel li jrid. Anki hawn jinħass il-vojt bejn il-ħolma li jridu jbellgħulna ċerti mezzi tal-komunikazzjoni u r-realtà.

L-ixbieha tad-deżert - Element li jirrikorri spiss fil-versi ta’ Omar Seguna huwa d-deżert. Fi Gwerer fid-Deżert huwa dak l-ispazju fejn taħkem in-nixfa li ġġib magħha t-tirrannija, it-terrur, il-ġuħ, l-injoranza, il-gwerra, u n-nuqqas ta’ drittijiet universali. Id-deżert jerġa’ jissemma f’Randan li Għad Irid Jibda: hawn huwa l-ispazju li fih jgħix il-ħaddiem aljenat u sfruttat. Seguna idealist jemmen fir-riskatt min-naħa tal-ħaddiem:

“Għad jgħaddi ż-żmien forsi sabiex tintebaħ

li ta’ xogħlok inti wkoll is-sid,

li tal-istorja inti wkoll kittieb,

u għalik hawn ġejjieni ġdid.” (p. 27)

Versi bħal dawn jorbtu lil Omar Seguna ma’ poeti kontemporanji bħal Mario Griscti, Salv Sammut u Andrew Sammut.

Id-“deżert”, il-“ħalel”, il-“kamaleonte”, il-“baħħ” u l-“irdum sewdien” jinsabu kollha f’Dedika... b’sogħba. Ladarba l-bniedem joħroġ għall-ftuħ u jitbiegħed mill-kenn tad-“dar” jistenna li jiltaqa’ ma’ kull tip ta’ provokazzjoni. Il-kelma “deżert” tintuża mill-ġdid f’Versitarju: hawn ifakkar f’dak l-ispazju niexef li jkollhom jaqsmu r-refuġjati, imma anki f’dak l-ispazju meta fil-qalb ma jibqax imħabba. Din l-assoċjazzjoni ta’ ideat narawha wkoll f’Maskra ta’ Mħabba fejn Seguna jikteb:

“F’din l-oasi ta’ mħabba,

inħażżu qlub dejjiema.

F’deżert miftuħ,

fejn ix-xemx ħamra ma tinżel qatt,

u l-imħabba ssaltan fuq kulħadd.” (p.51)

Poeżija li tispikka fil-modernità bħala xbieha u ħsieb hija Pittura Moderna. Anki hawn tintuża l-kelma ‘deżert’: “qaltli/ raġel għatxan fid-deżert.” Fil-poeżija Fik Biss Qalbi Tistrieħ naqraw, “Waħdi/ f’deżert niexef/eżiljat.” (p. 98) Fl-aħħar nett id-deżert jerġa’ jissemma f’Ondata di bombe su Bagdad, meta Seguna jikteb, “Ricordo a Bagdad/ la luna che brillava sulle acque deserte.” Id-deżert hawn jintrabat mat-tifkira ta’ żminijiet aħjar.

Il-versi ambjentali - It-tema ambjentalistika tiġi ttrattata b’saħħa f’Qalb il-Konkrit ta’ l-Ibliet għall-Mistrieħ, tema ttrattata anki minn patri Marjanu Vella (eż. Ħitan tas-Sejjieħ) u bosta poeti kontemporanji oħra. Seguna jikteb hekk:

“Għax flok twapet ħadranija

Rajt djar kaxxi kaxxi mibnija

U tarmak iebes stanga

Li minnhom darba għal dejjem

Il-weraq u x-xtieli ma jinbtux.” (p. 33)

Minkejja dan Seguna jibqa’ jittama sal-aħħar:

“Nistħajjel nara

fil-ħolm tiegħi

l-art tħaddar,

imżewqa bil-ġmiel tal-ward

taħt is-sema blu.” (Jien li Mhux bħall-Kotra, p. 103)

Fil-ġnien, mela fl-ispazju naturali l-poeta jħossu ħaġa waħda mal-ħallieq li ħalaq in-natura. Hawn iħossu jistrieħ “mit-toqol tal-maskra grotteska li [j]inħeba taħtha.” (p. 68) Hemm, iżda, anki waqtiet ta’ biża’ u inċertezza li jiġu espressi bis-saħħa tad-dinja naturali meta turi l-qilla tagħha. F’poeżiji bħal Lill-Pjanti Tiegħi, Lil Diversi Kakti u Sukkulenti u oħrajn jinħassu ċerti eki Franġiskani fejn il-poeta jindirizza direttament lid-dinja veġetattiva u jumanizza lill-pjanti. Huwa jaf li l-bniedem jista’ jitgħallem ħafna mid-dinja tal-pjanti. Dawn u oħrajn huma versi li jfakkru f’ċerti poeżiji kemm ta’ Anton Buttiigieg kif ukoll ta’ Mary Meilak. F’Lill-Oħrajn Kollha jikteb hekk:

“Permezz tagħkom

Alla jkellimni.

Inħares lejkom, nitpaxxa bikom.

U nara kif il-Mulej

ma jinsa lil ħadd

meta jibqa’

jieħu ħsiebkom”. (p. 78)

Bormla u l-versi tat-twemmin - Hemm imbagħad il-poeżiji marbutin ma’ Bormla, raħal twelid il-poeta. Fil-Gallarija tesprimi waqt ta’ pawża fejn mill-gallarija l-poeta jassisti għal inżul ix-xemx, hemm f’Bormla, bil-baħar quddiemu. Hemm konfront bejn il-kobor (ix-xemx u x-xefaq) u ċ-ċokon (il-poeta-bniedem), bejn iż-żmien u l-ħin (“it-tektik tal-arloġġ f’moħħi”, p. 94). Bormla terġa’ tissemma f’Miegħek Marija – hawn ukoll il-versi tat-twemmin, mela did-darba għandna poeżija tradizzjonali kemm bħala ħsieb kif ukoll bħala forma. Il-versi tat-twemmin jerġgħu fi Quiet Time Corner, fejn naqraw li minkejja l-illużjoni li l-bniedem tal-lum għandu kollox, dan bħal mhux minnu jekk ma jerfax “post speċjali” għall-Mulej. Jekk dan ma jsirx il-poeta ma jsibx is-sliem u qalbu ma tistrieħx (ara Ftit Ħin mal-Mulej, p. 97). Hemm ukoll l-idea tal-poeta bħala wejla f’nofs baħar maltemp. Quddiem sitwazzjonijiet bħal dawn il-fidi sservi ta’ bastun li fuqu l-poeta jserraħ.

Ir-relazzjoni iben-missier-iben - Tema oħra narawha f’Fuq il-Bieb tal-Maturità, dik tar-relazzjoni bejn il-missier u l-iben, issa li l-iben tar mill-bejta. Hemm il-poeta missier li jindirizza lil missieru quddiem il-miraklu u l-istennija tat-twelid ta’ ibnu. Seguna issa jiftakar ukoll f’logħob tfulitu li bir-rebħiet u t-telfiet tiegħu jsiru metafora tar-rebħiet u t-telfiet li l-bniedem adult irid jgħaddi minnhom matul ħajtu (ara Wild u Wild Ġdid). Hemm l-idea tradizzjonali tat-tfal li jiġu bil-vapuri.

Il-poeta mhux mifhum u l-versi bit-Taljan - Il-poeżiji fl-aħħar ta’ din il-ġabra jittrattaw l-idea tal-poeta bħala bniedem li l-kotra ma tifhmux, mela differenti u li jgħix il-ħolm bħala spazju li fih jitbiegħed mill-ħajja ta’ filgħodu fejn hemm ir-rutina u l-monotonija.

Il-ġabra tagħlaq b’żewġ poeżiji bit-Taljan: waħda tintrabat ma’ Bormla u l-oħra ma’ Bagdad. Ondata di bombe su Bagdad tfakkar fil-gwerra li qed tifni l-pajjiżi tal-Lvant Nofsani. Anki f’Le scale di Cospicua hemm it-tema tal-gwerra u tal-mewt. Il-mewt f’rabta mal-preżent tfakkar fl-apatijia u fl-indifferenza attwali quddiem ġrajjiet imgħoddija li sawruna u li nsejna kompletament:

“Sono rimasti soltanto ricordi,

e terra morta.”

Stil:

Omar Seguna mill-ewwel jagħti dimensjoni spazjali lill-poeżija tiegħu: huwa fis-salott fejn se jiddiskuti mal-qarrej kwistjonijiet differenti permezz tal-versi tiegħu. ’Il quddiem joħodna wkoll fil-kamra tal-ikel u fil-ġnien. Dan tal-aħħar huwa l-ispazju fejn il-poeta jħossu ħieles, sielem u jistieden ħdejh lill-maħbuba tiegħu. Il-qarrej mill-ewwel jinduna wkoll bil-laqta viżiva li Seguna jagħti lil uħud mill-poeżiji tiegħu, u dan permezz tal-poeżija konkreta u tal-vers projettiv. Apparti l-użu tal-vers ħieles, hija qawwija l-esperimentazzjoni bil-kelma kif tidher iswed fuq l-abjad tal-paġna. Però, hawn tidħol l-idea ta’ “ekwivoċità” li Mario Azzopardi jsemmi fl-introduzzjoni: Seguna xi minn daqqiet iħaddem ukoll il-kwartina, ir-rima mqabbża, il-prosodija u anki xbihat tradizzjonali. Mela f’antoloġija poetika bħal din insibu tlaqqigħ bejn l-antik u l-ġdid, bejn it-tradizzjoni u l-modern.

Stilistikament Seguna juża numerali, parenteżi mhux tas-soltu u simboli oħrajn li jintrabtu mal-formoli matematiċi, abbrevjazzjonijiet u sigli li naraw jew nissubixxu (bla ma rridu) kull waqt, ladarba ’l barra mid-“dar”. Fil-versi fejn jaħkem l-element soċjali Seguna joqrob ħafna lejn il-poeproża. B’Kull Rispett... (bir-Rispett Kollu) niltaqgħu ma’ stil, lessiku u ritmu li jfakkar f’poeżija bħal Monologu mill-Gżira tal-Isponoż ta’ Daniel Massa jew fil-poeproża ta’ Victor Fenech. Fit-tħaddim tal-lessiku Seguna jħobb juża apposta kliem jew frażijiet klixè li jħobbu jħaddmu l-politiċi, il-partiti, il-mezzi tal-komunikazzjoni u l-establishment in ġenerali. L-esperimentazzjoni grafika tkompli permezz ta’ kliem imwaħħal ma’ xulxin mingħajr l-ispazju tradizzjonali bejn kelma u ta’ warajha, kliem miktub anki vertikalment jew li jifforma għamliet jew xbihat differetni fuq il-karta bajda. Hekk, il-poeżija Minn Ġewwa Nett titqiegħed f’erba’ kaxxi konċentriċi, miktuba b’ittri ta’ daqsijiet differenti. Grafikament toħroġ miċ-ċentru għall-perimetru bħalma l-ħsieb jitwieled fuq ġewwa biuex wara joħroġ ’il barra. Hemm l-idea tal-poeżija introspettiva li tiġi rrappreżentata anki grafikamnet fuq il-paġna bajda. Hemm saħansitra poeżiji miktubin rashom ’l isfel, versi oħra li trid taqrahom b’mera quddiem il-ktieb. Taraġ ’il Fuq tingħata l-għamla ta’ taraġ, filwaqt li Siġra tinkiteb f’għamla ta’ siġra.

Hemm ukoll il-partijiet impoġġijin bejn il-virgoletti li jirriflettu partijiet minn diskors li l-poeta donnu ma jinsa qatt, imma fl-istess ħin diskors klixè li jsir mill-bosta. Hemm ħafna spazji bojod jew li jitħallew vojta apposta biex jistiednu lill-qarrej jieqaf, jaħseb u jixtarr dak li qara. Seguna jislet ukoll mil-lingwaġġ jew diskors virtwali li jsir waqt ic-chat u jara f’fenomenu bħal dan theddida kontra wliedna.

Għeluq:

24, Triq Ħad-Dwieli ta’ Omar Seguna huwa wkoll prova ċara li hemm sens ta’ kontinwità u mhux qtugħ bejn il-poeżija li nkitbet fl-ewwel nofs tas-seklu 20, dik tat-tieni nofs tas-seklu 20 u fl-aħħar nett dik li qed tinkiteb illum fil-bidu tat-tielet millennju. Din il-ġabra ta’ poeżiji hija akkumpanjata wkoll minn cd li fih wieħed isib bħal e-book fejn ikun jista’ jisma’ l-poeżiji moqrija fuq il-kompjuter filwaqt li jsegwi t-test tagħhom akkumpanjat mid-dimensjoni fotografika. Poeżiji oħrajn huma akkumpanjati minn vidjows marbutin mat-tema. Din l-idea tkompli torbot il-prodott poetiku ta’ Omar Seguna mad-dinja moderna tat-teknoloġija informatika li tgħin iktar milli ttellef lill-bniedem modern fl-apprezzament tiegħu tal-letteratura.

Patrick Sammut