Patrick Sammut. Leħħiet. Ġabra ta’ poeżiji (2012-2020) Produzzjoni: Andrew Sciberras. Progress Press 2021. ISBN: 978-9918-0-0016-6. Paġni: 113

 Kull bniedem matul ħajtu jgħaddi minn ċerti esperjenzi partikolari li wħud minnhom donnhom jibqgħu stampati f’moħħu aktar minn oħrajn.  Iżda mhux kull bniedem kapaċi jintebaħ b’dawn il-leħħiet li jolqtuh ġieli bħal sajjetti fil-bnazzi. Irid ikun poeta biex dak li jgħaddi minnu jġorru miegħu għal numru ta’ snin, jekk mhux ukoll għal għomru.  Dan aktarx minħabba s-sensibiltà li l-poeta għandu magħġuna miegħu.

    Ġa rajna lil Patrick Sammut jikteb f’oqsma oħra tal-letteratura.  Rajnieh kemm bħala prożatur, kritiku, saġġista u anki poeta.  Ma ninsewx is-sehem li Sammut ta fit-tmexxija tar-rivista Versi (Leħen l-Għaqda Poeti Maltin).  Illum huwa l-edftur tar-rivista virtwali Il-Pont.   Permezz ta’ Dr Andrew Sciberras ftit ilu wasal f’idejna ktieb voluminuż li jħaddan għadd ta’ kritika ta’ kotba li għaddew mill-iskrutinju t’ dan il-kittieb.

  Issa waslet il-Ġabra poetika tiegħu bl-isem Leħħiet. Ġabra li tħaddan mal-40 poeżija minsuġin bejn l-2012 u l-2020.  Bħala kittieb Sammut huwa osservatur ta’ dak kollu li jseħħ madwaru, kif ukoll ħassieb dwar dak li jara quddiemu jew li jkun għadda minnu.  Ngħid għalija  l-aktar li laqatni f’din il-Ġabra hija s-sinċerità tal-poeta.  Dak li jħoss li għandu jgħidu, jgħidu bla tlaqliq u mingħajr tidwir mal-lewża.  Donnu ftakar fil-qawl Ċiniż li il-poeta għandu dejjem jgħid il-verità.

  Il-kritika tal-poeta hi r-ritratt ta’ dak li jkollu quddiemu; hi frott ix-xewqa għas-sewwa.  Mhix kritika distruttiva, imma pjuttost kostruttiva. Fil-fehma tiegħi f’dan il-każ, kollox hu bbażat fuq żewġ kelmiet: iż-żmien u l-imħabba.  It-tnejn huma importanti fil-mixja li l-bniedem jagħmel fuq din l-art.

   Id-dimensjoni tal-żmien tgħinu jħares lejn il-preżent bħala l-aktar importanti.  Dan ifisser li Patrick Sammut iħossu kuntent bil-preżent li għaddej minnu?  It-tweġiba jagħtihielna f’diversi poeżiji bħal L-Olokawst tas-Siġar,  U  Ġġarrfet it-Tieqa u  Le Norqod; kollha versi li jikkundannaw il-qerda tal-ambjent li qiegħda sseħħ f’pajjiżna quddiem poplu xurban, poplu li jibqa’ passiv u sieket quddiemha.  Hawn tidħol il-poeżija satirika Fuq dan l-Iskoll.

    Dan donnu jimbotta lill-poeta biex imur lura fiż-żmien.  Dikment jinbet fih sens ta’ nostalġija għall-imgħoddi.   Versi bħal Ma baqa’ Xejn,  Mena f’Tarf l-Isqaq, Ħsieb Innoċenti tal-Ħadd Imxarrab u Xi darba l-Blata kienet Bajda, kollha jitfgħu dawl fuq l-għażla ta’ Sammut bejn ilbieraħ u llum.    L-istess jista’ jingħad għall-mod kif iħares lejn il-qagħda preżenti tal-Kapitali ta’ pajjiżna, li jseħilha Belt muġugħa għall-qagħda li tinsab fiha.

  Patrick ma jonqosx li jikkundanna l-ipokresija li ssaltan fost uħud mill-poplu tagħna (1984 + 33).  Huwa jirreferi għall-ktieb 1984 tal-awtur ċelebri Ingliż George Orwell (1903-1950).  U dan kollu hu effett tal-ġirja sfrenata għall-voti tal-politikanti ( Aħmar Demm u Iswed Dlam). Effett ukoll għax il-poplu tagħna warrab il-valuri tal-imgħoddi u ntilef wara l-aħħar alla l-ġdid li ħoloq hu stess: Il-Flus!

   Sammut jemmen sħiħ fl-imħabba.  Imħabba f’sens wiesa’ tal-kelma.   Forsi dan jidher l-aktar fit-telfa ta’ ommu u ta’ zitu li trabba magħha. Il-versi Għalik, Posti Ħdejk, Tifkira u Tifkira 2 u Gallarija Mixgħula ifissru dan il-ħsieb b’mod ċar ħafna.  Imma l-imħabba ddur ukoll lejn martu (Mingħajrek), lejn il-poplu Palestinjan (Fil-Bitħa ta’ Gaża) u lejn kulmin qed ibati.  Bir-raġun kollu huwa jistenna żmien aħjar  (Rebbiegħa Splużjoni) kemm għalih kif ukoll għal uliedu. 

   Patrick Sammut f’din il-Ġabra jħaddem il-vers ħieles ħlief f’xi żewġ poeżiji biss.  Il-messaġġ tiegħu jipprova jwasslu b’mod ċar, ir-ritmu tal-vrus hu limitat ħafna.  Naturalment għax hekk titlob il-poeżija moderna. Il-Malti hu sabiħ bla użu ta’ kliem stramb jew mhux użat. 

   Il-ktieb għandu wkoll numru ta’ disinji marbutin ma’ wħud mill-poeżiji.  Dan barra żewġ Studji Kritiċi minn Ċisju Zarb u Andrew Sciberras.  Jinkludi wkoll bijografija dettaljata tal-poeta u kummenti qosra ta’ Flores, Friggieri u Briffa.

  Min hu interessat jakkwista kopja ta’ din il-Ġabra poetika miġbura fi ktieb ta’ daqs ħelu u bi preżentazzjoni sabiħa jista’ jikkuntattja lill-awtur fuq dan l-Email: sammutpatrickj@gmail.com

  ALFRED MASSA

 

 

Imħabba lejn l-Umanità - (Rajender Krishan, Il-Vanġelu ta’ Amma, tradott mill-Ingliż għall-Malti minn Patrick J.Sammut, Malta, 2021)

 

KITBA TAL-PROF. CHARLES BRIFFA

Hawnhekk għandna x’naqsmu ħafna ma’ relazzjoni intertestwali komplementari.

 

Rajender Krishan Chowdhry (1951- ) huwa poeta Indjan issetiljat New York. Studja għall-matrikola f’Punjab University u għadda biex iggradwa minn Delhi University, l-Indja. Ħadem ħafna fil-farms tat-tiġieġ, fil-marketing, u fil-qasam tal-propjetà. Fl-1989 emigra għall-Istati Uniti u ssetilja fi New York ma’ martu Meera Chowdhry u ż-żewġ uliedu, Anmol u Chandrika; illum huwa nannu ta’ erbgħa. Jemmen fil-kelma ħielsa u jħobb ħafna l-poeżija; u bħala interessi għandu wkoll il-fotografija u l-arti viżwali. Jaqsam ħsibijietu ma’ kittieba oħra permezz tal-website tiegħu Boloji.com. Kiteb, fost oħrajn, Amma’s Gospel (2020), u Niloufer Wadia pinġiet l-illustrazzjonijiet f’din il-ġabra u hekk tat l-interpretazzjoni artistika tagħha għal kull poeżija biex isseddaq u tħeġġeġ il-ħajja tal-kliem.

 

Amma (jew nanna) hija twaħħida ta’ sliema, sedqa, sabar, u saħħa li jwasslu għal tjieba li dejjem jistħoqqilha ġieħ. Wara li nqasmet l-Indja fl-1947, Amma sfat “migranta f’pajjiżha stess” (p.16) u kellha, bħal ħafna oħrajn, tbati ħajja iebsa. Għal Rajender Krishan Amma’s Gospel huwa għarfien ta’ ġieħ lejn nanntu Shrimati Ratan Devi (1900-1982). Imma minkejja l-iebes tal-ħajja, ix-xwejħa baqgħet iżżomm sħiħ fit-twemmin tagħha f’Alla: “Il-Wieħed li hu dejjem miegħi / dubju m’għandix, Dak jaf.” (p.16, Amma Ji) Il-kunċett ta’ Alla, hawnhekk, jidħol fih kollox u kulħadd: huwa kunċett universali u mhux marbut ma’ xi twemmin partikulari. Huwa kunċett li lil Amma wassalha għall-bixra pożittiva ta’ moħħha, u l-poeta jsaħħaħ din il-bixra bit-tennija spissa tal-prinċipji li jibdew bil-kliem “Ħobb lilek innifsek / billi tkun onest miegħek innifsek” – prinċipji li juru modi kostruttivi, prattiċi, xirqin, siwjin, u mimlijin tama. Kull meta jkollu xi diffikultà f’ħajtu, il-poeta jsejjaħ lil Amma u f’qalbu jisma’ t-tweġiba tagħha li tmexxih sabiex jiddilja mal-qagħda diffiċli li jkun fiha b’mod prudenti. Rajender Krishan ta ħajja lil Amma (nanntu) u t-tagħlim tagħha bil-poeżiji tiegħu. Il-ġabra ta’ dawn il-poeżiji turi lil Amma bħala qawwa li tmexxi lill-poeta lejn it-triq it-tajba. Għalih ix-xwejħa Amma (bi spirtu ta’ omm) hija għelm ta’ ġabra għal kulħadd biex ikun hemm armonija u umiltà. Iħeġġeġ l-imħabba lejn l-umanità f’dinja kollha għawġ u fi żmien ikkowvidjat.

 

Għalih il-ħajja hija wisq sabiħa u jħobb jimraħ fiha u jiskopriha. Dan il-ktieb tal-poeżiji tiegħu aħjar taqrah milli titkellem fuqu (għax huwa esperjenza), inkella trid titkellem fuq kull kelma ta’ kull vers ta’ kull poeżija. Wisa’ għal dan m’għandix u għalhekk ħa ngħid xi ħaġa fuq li għamel Patrick J.Sammut (1968-), imma dak li se ngħid irid jittieħed fil-kuntest sħiħ tal-ġabra.

 

Sammut ittraduċa mill-Ingliż Amma’s Gospel. U wieħed jistaqsi: kien hemm għalfejn Sammut jittraduċi test sors bl-Ingliż għall-Malti, meta hawn Malta l-Ingliż huwa t-tieni lingwa tagħna u aħna nifhmu sew bl-Ingliż? Kieku rridu naqraw lil Rajender Krishan Chowdhry jaqblilna naqrawh bl-Ingliż, għax dak huwa l-oriġinal u nafu li traduzzjoni dejjem għandha element ta’ interpretazzjoni. Allura x’kien l-għan lingwistiku ta’ Sammut? Kif nifhmu jien, dan l-għan kien li juri l-qawwa tal-Malti meta jiġi biex jispjega l-għożża u l-imħabba għall-bniedem fi żmien diffiċli (bħalma hu ż-żmien ikkowvidjat) u fis-soċjopless kontemporanju.

 

Maħkum mill-ispirtu mwiegħer fi żmien il-pandemija u konxju sew ta’ kull ċalinġ postmodern, it-traduttur ried iferra’ nifs u hewwa fl-ambjent Malti bil-qawwa tat-tjubija fil-ħajja umana. U ħaddem l-istrateġiji tat-traduzzjoni li kienu available għalih – fosthom id-domestikazzjoni u l-forinizzazzjoni. Ngħidu aħna, iddomestika meta fil-poeżija Life il-vers sors This four-letter word ittraduċih fil-verżjoni tiegħu Il-Ħajja bħala “Din il-kelma ta’ ħames ittri” (p.98) – b’hekk Sammut żamm il-valur tal-lingwa targit u assimilah mat-test barrani. Mill-banda l-oħra, Sammut jifforinizza t-test tiegħu billi jħalli xi termini bl-Indjan; u dan jagħmlu sabiex lill-qarrejja Maltin targit tiegħu jagħmilhom konxji tal-qasma li hemm bejn il-kultura tagħhom u dik tal-oriġinal – fl-aħħar imbagħad jagħti xi spjegazzjonijiet ta’ xi wħud minn dan il-kliem. Barra minn hekk, ikun qed iħaddem l-etika tat-traduzzjoni ċentrifugali għax iħalli l-element barrani jibqa’ viżibbli – it-traduzzjoni etnoċentrika m’hawnx postha hawn.

 

Bosta drabi t-traduttur ifittex ekwivalenza funzjonali – jiġifieri, it-termini tat-test targit ikollhom (bejn wieħed u ieħor) l-istess relevanza tat-termini korrispondenti tagħhom fit-test sors. Nieħdu l-ewwel poeżija tal-ġabra, Om (p.12). Il-kelma Om tħaddan fiha simbolu spiritwali fir-reliġjonijiet Indjani. Il-qofol tagħha jfisser realtà u għarfien aħħarin; u fid-daħla tiegħu Sammut jorbot Om, omm, u Amma b’rabta evidenti fonetikament u semantikament (p.4). F’din il-poeżija qasira nsibu l-kobor u l-qawwa tal-kelma meta l-poeta fl-oriġinal jgħid: Om / The Only Verse / Manifesting eternally / The Universe. U t-traduttur jaqlibha b’din is-silta: “Om il-Vers Waħdieni / li jberraħ għal dejjem / l-Univers” (p.12). Jiġifieri, it-traduttur jagħżel l-ekwivalenza konnotattiva (manifesting = “li jberraħ”) fi ħdan l-ekwivalenza denotattiva tal-bqija tat-termini  (The Only Verse = “il-Vers Waħdieni”; eternally = “għal dejjem”; The Universe = “l-Univers”). It-terminu manifesting jikkolloka mentalment ma’ ċarezza għall-għajn jew għall-moħħ u jimplika xi ħaġa li tiġi tidher sew – f’kuntest paranormali hemm ukoll rabta ma’ xi ħares. It-traduttur seta’ nqeda bil-verb “jimmanifesta”, imma fil-kuntest psikoloġiku tal-ġabra ried aktar wisa’ biex l-ekwivalenza tkun aktar dinamika għax il-verb “iberraħ” iqanqal assoċjazzjonijiet mhux ma’ jimmanifesta biss, imma anki ma’ jperreċ, jikxef, jagħmel ċar, u jagħmel evidenti.

 

Fil-poeżija li ġġib l-isem Amma (p.44-45) il-poeta jitkellem fuq il-mistiċiżmu ta’ Amma, u filosofikament meta jara li Death is inevitable (“Il-mewt hi inevitabbli”) il-parir (għall-bniedem) li jasal minn dan l-għarfien huwa: sleep with gratitude / for the ultimate dawn (“orqod bi gratitudni / għall-aħħar żerniq”). Li ġibidli l-attenzjoni tiegħi fit-traduzzjoni huwa n-nom “żerniq” (dawn). It-traduttur seta nqeda b’xi terminu ieħor (eż. sebħ, tbexbix); imma l-għażla tiegħu ta’ “żerniq” kelli nirrifletti fuqha. U fhimt li n-nom “żerniq” jassoċja ruħu ma’ xħit ta’ mrieżaq żoroq filgħodu, u l-blu tal-għodwa rajtu jintrabat simbolikament mas-sema ċar u l-baħar kalm: iċ-ċarezza u l-kalma f’dan il-messaġġ filosofiku jidħlu sew fil-ħdan kuntestwali tal-ġabra sħiħa. Fit-traduzzjoni wkoll kelma tenkapsula “l-eżistenza assoluta” (Kelma, p.42).

 

Dan ifisser li r-relazzjoni intertestwali qed tiġi megħjuna u mwieżna mill-kultura lingwistika Maltija.

 

It-traduzzjoni ta’ Sammut hija, mela, orjentata lejn il-funzjoni ta’ komunikazzjoni interkulturali, u fl-għemil translatorjali tiegħu jipproduċi test targit li għandu ħila jiffunzjona fis-sitwazzjoni Maltija – sitwazzjoni li hi parti mill-qagħda dinjija kkowvidjata. It-traduttur donnu impenjat unilateralment lejn il-qagħda targit għax l-għan tematiku tiegħu (kif tani x’nifhem mid-daħla tiegħu) huwa primarjament il-messaġġ universali biex il-bniedem jibqa’ jemmen u jinsisti fuq l-elementi pożittivi tal-ħajja tagħna (p.3). Bħala komunikatur, Sammut it-traduttur qiegħed f’ċentru kruċjali tal-katina ta’ komunikazzjoni min-nissiel oriġinali għal-laqqiegħ aħħari tal-messaġġ, u hekk jinsab fi ħdan il-kuntest soċjali l-wiesa’. Ir-responsabilità etika ta’ dan it-traduttur tiddependi fuq it-transfer xieraq tal-messaġġ transkulturali.

 

It-tagħlim ta’ Amma jiswa għal kull żmien, għal kull ġens, u għal kull qagħda. Dawn il-poeżiji ta’ Rajender Krishan iressqulna t-tifwir intellettwali ta’ bniedem sempliċi, fidil, umli, ġentili, sadiq, u onest f’ħajtu. Huwa poeta Indjan immexxi mill-għaqal ta’ nanntu. U t-traduzzjoni għall-Malti qiegħda turi li l-bixriet ta’ dan l-għaqal jiffittjaw sew fil-kultura tagħna għax għandna l-lingwa biex nispjegawh. U Patrick J.Sammut iressaq ħsibijiet ġejjin minn reliġjonijiet Indjani, u jressaqhom quddiem l-udjenza targit tiegħu mdorrija f’kultura Kattolika; u nsibu li hemm bosta qbil fil-kuntest ta’ dan il-vanġelu ta’ mħabba. It-traduzzjoni tiegħu għandha effett li jagħti l-ħeġġa lill-ħsieb Malti u tbexxqilna tieqa fuq għarfien kulturali li jista’ jsaħħaħ il-psikoloġija (jew is-sens spiritwali) tagħna.

 

 

Patrick Sammut: L-Istudji Kritiċi. Editur: Andrew Sciberras, 2021

Dr Andrew Sciberras issokta jiġbor fi ktieb wieħed ix-xogħlijiet ta’ awturi differenti; l-aktar fejn tidħol il-kritika. Is-sena l-oħra, tana fost l-oħrajn Studji Kritiċi ta’ Tarċisju Zarb u Charles Briffa.  Issa kien imiss lil Patrick Sammut.

Kull min hu midħla tal-Letteratura lokali jaf tajjeb min hu Patrick Sammut. Barra milli huwa poeta u prożatur bravu hu wkoll kritiku serju. Dan qed ngħidu bi provi ċari kif il-qarrej jista’ jara f’dan il-ktieb voluminuż. Jien nasal biex nittimbra kritiku b’dan il-mod meta narah iħares l-ewwel u qabel kollox lejn il-ktieb li jkollu f’idu, imbagħad lejn l-awtur tiegħu.

 

U dan qed ngħidu b’responsabbiltà għax għaddejt minnu jiena stess. Patrick u jien ilna ħbieb għal bosta snin. Imma meta tajtu f’idejh ktieb tiegħi għall-kritika ma qagħadx iġib dan quddiem għajnejh, imma kien sinċier u stqarr bla tlaqliq dak li emmen fih. Fil-fatt, kif wieħed jistenna wara kollox, kien hemm punti li ma qbiltx magħhom, imma għaraft is-sinċerità u s-serjetà tiegħu u apprezzajtu ħafna u għadni napprezzah. Għadni nqisu bħala wieħed mill-aħjar kritiċi li għandna u li qatt kellna f’pajjiżna.

 

Jiena ċert li Sammut għandu fih ħażna kbira ta’ tagħlim li ġabar anke barra minn xtutna. Huwa qara u studja ħafna. Għadda żmien jistudja l-Italja u rebaħ saħansitra l-istima ta’ professuri Taljani f’dan il-qasam. Barra minn hekk, huwa għalliem tal-Malti u tat-Taljan fi skola sekondarja u allura bilfors li jrid jipprepara u jżomm ruħu aġġornat dwar dak li jseħħ fil-qasam letterarju globali. Dan kollu wieħed jasal għalih kemm-il darba jsegwi r-rivista elettronika “Il-Pont” ippubblikata minnu nnifsu sa mill-2012.

 

Araw ftit il-Credo tiegħu dwar il-kritika letterarja.

 

L-analiżi kritika ta’ test letterarju, li jista’ jkun rumanz, novella, dramm jew poeżija, jiena nħobb inqabbilha ma’ awtopsja li ssir fuq bniedem. Fis-sens li trid ‘tqatta’’ l-ħaġa studjata biċċa biċċa ħalli tifhem minn xiex inhi magħmula u wara terġa’ tgħaqqadha f’ħaġa sħiħa. B’hekk, il-qarrej jasal biex jagħraf dawk il-kurrenti ta’ taħt u moħbijin li jkun hemm fiha.

 

Ma’ dan jaqbel ukoll l-Editur Dr Sciberras kif jistqarr fl-Introduzzjoni: It-Test Ikellimna. U kif tista’ ma taqbilx! Inħeġġeġ lill-qarrej jaqra l-Introduzzjoni ta’ Sciberras għax tinkludi diversi punti interessanti ħafna. Wara kollox, Sciberras innifsu huwa wieħed mill-aħjar kritiċi moderni kontemporanji li qatt ipproduċa pajjiżna.

 

Il-ktieb jgħarbel ix-xogħlijiet ta’ 40 awtur. Kollha awturi ta’ żmienna. Poeti u prożaturi. B’hekk, il-qarrej għandu f’idejh stampa wiesgħa tal-letteratura Maltija kontemporanja. L-awturi mhux kollha għandhom l-istess numru ta’ kotba ladarba Patrick Sammut jagħti prijorità lil dawk il-kotba li jintbagħtulu, imma mhux biss. Għalkemm bħalma jsostni l-Prof. Charles Briffa mal-ktieb bilfors trid tħares ukoll lejn il-kittieb, imma l-qofol tal-kritika trid tiffoka fuq ix-xogħol stampat. Dan jgħodd għal kull xogħol artistiku li hu mera tal-ħallieq tiegħu kif ukoll taż-żmien li fih ikun sar. 

 

Ma rridx ninsa nsemmi l-Antoloġija “Raddiena ta’ Lwien” li l-Għaqda Poeti Maltin kienet ippubblikat biex tfakkar l-40 sena mit-twaqqif tagħha u li fiha kienu ħadu sehem 39 poeta b’87 poeżija. Patrick Sammut jikteb ukoll dwarha u jittratta d-diversi temi u stili tax-xogħlijiet li tħaddan. Ta’ min ifakkar li L-Għaqda Poeti Maltin kienet twaqqfet f’Diċembru 1975.

 

Interessanti huma l-Istudji dwar is-seba’ awturi barranin. Dawn huma Edmondo  de Amicis, Lou Drofenik, Umberto Eco, Deborah Ellis, Tim Willocks, Krishan Rajender u Khaled Hosseini. Mad-daqqa t’għajn wieħed jinduna li dawn il-kittieba mhux biss ġejjin minn pajjiżi varji, imma anki minn żminijiet diversi. Ta’ min jinnota li anke t-temi huma differenti. Hekk ngħidu aħna filwaqt li l-awtriċi Deborah Ellis fil-ktieb tagħha “The Breadwinner” tittratta t-tbatija tat-tfal fi żmien il-gwerra; Lou Drofenik fil-ktieb “Beloved Convict” teħodna lura f’partijiet mill-istorja ta’ pajjiżna.

 

Għandna wkoll żewġ kitbiet bijografiċi kemm dwar Patrick Sammut kif ukoll dwar Andrew Sciberras.  Ma’ kull ktieb ittrattat hemm ritratt tal-qoxra kkulurita tiegħu.

 

Fil-flaps tal-ktieb insibu numru ta’ Ħajku miktubin minn Sammut innifsu.

 

Sadattant, dawk interessati jistgħu jikkuntattjaw kemm lil Patrick Sammut kif ukoll lil Andrew Sciberras fuq dawn iż-żewġ Emails rispettivi: 

 

sammutpatrickj@gmail.com u andrewsciberrasartist@gmail.com

KITBA TA' ALFRED MASSA

 

 

___________________________________________

 

Il-Vanġelu ta’ Amma, poeżiji ta’ Rajender Krishan, traduzzjonii mill-Ingliż għall-Malti u daħla kritika ta’ Patrick J. Sammut

Nibda biex ngħid li “Il-Vanġelu ta’ Amma” hu ġabra ta’ poeżiji ta’ Rajender Krishan (1951- _), prodott dejjem skont Rajender innifsu tal-kurżità li hu kellu kif nanntu kellha ċ-ċans iġġib ruħha quddiem it-traġedji ta’ żminijietna, fosthom dik tal-pandemija.  Kull poeżija hija akkumpanjata minn illustrazzjonijiet ta’ Niloufer Wadia.

Il-qofol ta’ dawn il-poeżija hija l-waħdiżmu tal-bniedem mal-kożmos, u għalhekk il-ħtieġa li jkun hemm l-ekwilibriju bejnu u bejn l-univers. L-omm patrija, jiġifieri l-Indja, għandha sehem importanti f’dan kollu. L-imħabba, ir-rispett, is-sabar, il-kuntemplazzjoni u l-bilanċ għandhom ikun element ewlieni f’dan il-qafas. Il-materjaliżmu m’għandux ikollu sehem f’dan kollu. Amma, hi dik li tmexxi li Krishan fl-itinerarju ta’ ħajtu.

L-OM, li hi sillaba mistika li tippermea dawn il-poeżiji. Il-kelma tagħti ħajja lil min m’għadux fiżikament ħaj. Dawn huma poeżiji tas-‘silenzju’.  Dawn li ġejjin huma xi naħiet aktar speċifiċi ta’ dawn il-poeżiji. 

Om il-Vers Waħdieni

li jberraħ għal dejjem

l-Univers

(Om p. 12) 

Imma, inkompli biex ngħid, li l-aħjar mod kif wieħed jintuwixxi poeżiji, jew forsi aħjar qagħdiet mistiċi ta’ dan it-tip hu billi wieħed iħallihom jidħlu fih, f’mument ta’ kontemplazzjoni. B’hekk, darba waħda wieħed jiffiltra dawn il-ħsus, emozzjonijiet, qagħdiet mentali, riflessjonijiet u jaħrab saħansitra wkoll lil hinn mill-kostrutt-lingwa, ikun jista’ aktar jieħu u jixrob minn miljithom. Lil hinn mill-kulturalità li sawrithom, u l-‘erudità’ ta’ min kitibhom u ta’ min ittraduċihom għal ilsienna, hemm spirtu li miegħu aħna nistgħu nissieħbu u f’dan il-proċess, aħna nkunu nistgħu nibnu lilna nfusna mill-ġdid, u nsawru lilna nfusna skont din il-medettività. Għax, hawnhekk m’għandniex id-discourse ‘poetiku’ ta’ min irid li jkun id-didattiku dirett, imma dak li jrid jaqsam ruħ ma’ ruħ, spirtu ma’ spirtu, skont tradizzjoni li rebħitu, sawritu u fasslitu. Il-kelma tiegħu tittraxxendi saħansitra lill-istess kelma. U l-ispirtu jirbaħ, biex b’hekk aħna nkunu nistgħu ninbarmu embrijuni fina nfusna u f’eternità kożmika nagħrfu l-ġmiel fil-ġmiel tal-ġmiel ta’ din l-uniżjoni tagħna mal-infinit. 

U dan jidher sew minn dawn il-‘qagħdiet-riflessivi’, li jiena se nirriproduċi, hawnhekk, għaliex nemmen, li atti/istanti-illuminanti ta’ dan it-tip, ma jinħtieġu l-ebda kritiku, imma jinħtieġu biss, preżenza li tippreżenza ruħha fl-istess att kontempallativ. B’hekk isseħħ il-bidla. B’hekk isseħħ l-illuminazzjoni interna. U lil hinn minn kull konxjożità jew erudità ta’ espressjoni, il-meditazzjoni u l-kuntemplassjoni jwasslu biex wieħed jilħaq stat li mhux lakemm jinftiehem jew jiġi spjegat bil-kliem. Il-kliem isir superfluwità, li jinħtieġ li jitneħħa minn dan l-att daqshekk intimament u intrinsikament kożmiku. Il-waħdiżmu/it-twaħħid tal-esseri-ruħ mal-vastità eterna li tippermea ħajjitna. Dak l-att li jittraxxendi kull att ieħor. 

U dawn huma xi ftit mid-dawliet—tidwil-dawl li nsibu hekk kif nissieħbu f’dawn l-illuminazzjonijiet. 

Issa, sadattant ejjew nisimgħu x’kienet tgħid Amma, il-‘vuċi poetika’ tal-esseri-poeti ta’ ġo fina, u naraw jekk din iġġibx it-tasformazzjoni fina:

Amma dejjem kienet tgħid:

Kull darba, hu min hu ma’ min tiltaqa’

ftakar biex dejjem lilu tilqgħu

b’wiċċ jitbissem

u b’idejk mitnija

 

Jien kont inwieġeb lura:

 

Dak kollu li hemm bżonn ngħid hu “Sliem”:

Allura, għaliex il-bżonn

ta’ dawn il-movimenti kollha?

(Merħba p. 18) 

Is-sinċerità u l-onestà huma ‘perpetwi’ f’din in-‘narrattiva’, jew aħjar qagħda-kostanti ta’ meditazzjoni-trasfigurattiva, kif jidher sew minn din l-inġunzjoni: 

Ħobb lilek innifsek

Billi tkun onest miegħek innisek

Tgħaġġilx biex tirreaġixxi

Għall-ewwel antiċipa u wara kkontempla

U mbagħad wieġeb

Imxi fit-triq it-tajba

Kun kuntent,

Ikseb is-suċċess.  (p. 20) 

U t-talb, f’din il-qagħda ta’ spiritwalità mġarrba fil-qiegħ nett ta’ ruħna jikseb ġmiel qagħditu u jinstema’ jwieġeb il-mistoqsija hu nnifsu, permezz tal-figura mitika ta’ Amma: 

Għaliex Titlob?

Amma spiss kienet tgħid:

Itolob dejjem

Kif titlob? Kont nistaqsi

Amma kienet tispjega:

Bħala fittiex, billi taċċetta l-injoranza

ta’ min ma jista’ jagħmel xejn, il-ħlejjaq mortali

li jirraġunaw ma jistgħux jagħmlu kollox

(Għaliex titlob? p. 28) 

U l-irrakkuntar fuq Amma jibqa’ jippermea dal-fluss poetiku kreattiv – l-anima tar-ruħ – l-arketip li jsostni lill-ispirtu. U fil-flus tar-rakkont, il-‘vuċi poetika’ tgħid:

Amma kienet tgħaddi

ħafna ħin

magħna..

 

Meta jien, ħuti

u l-kuġini tiegħi konna

qed nikbru, darba waħda

matul il-laqgħa estiva, Amma

ħarġet b’idea.

 

Qalet:

 

Agħlqu għajnejkom

Ġibu quddiem għajnejkom l-ilma

Ikkonċentraw

   ...silenzju

   pawsa qasira ...

Issa rrakkontaw

X’rajtu?

Bdejt niddeskrivi

esperjenzi qosra

flussi ta’ immaġni

 

Jal, Ilma, għatx,

sħab, leħħiet, ragħad,

xita, raxxa, nixxiegħa,

fawwara, bir, lag, għadira,

xmara, ħut, fkieren, għawm,

diga, għargħar, oċean...

 

Iva, tinħasel,

taħsel, issajjar,

tnaddaf, indafa, ħwejjeġ maħsula...

[...]

U jien waqaft...nifsi maqtugħ

(Kelma, p. 41) 

Sadattant, madankollu ma jonqosx li jkollna noħorġu mill-fosdqa u ninnutaw li fid-dinja tal-madwar hemm il-problemi. Hemm il-pandemiji. Hemm il-beżgħat, imma fil-qiegħ tal-att poetiku tibqa’ ‘il-vuċi’ – l-Amma li tidwi u tirbombja bis-sliema tagħha l-att redentiv:

 

Sa minn mindu Corona

għolla rasu spettrali

għal żifna kerha

b’melodiji ta’ diżordni kbir,

kawża ta’ mewt u taħdwid,

kulħadd hu anzjuż.

[..]

Nisma’ lil Amma tirrepeti:

Ħobb lilek innifsek

Billi tkun sinċier miegħek innifsek.

(Fejqan, p. 51)

 

U f’dan il-proċess kollu, hemm il-ħajr, l-iżżiħajr tal-għajxien ġo ruħna. Tas-sliem. Fi sliem. Fi sliem; 

Illum

jum mill-isbaħ

li ma ssibx bħalu

 

Jiġbor fih

it-tkomplija

u l-fraġiltà tal-ħajja

 

Jagħti opportunità

oħra biex napprezzaw

dak li hu quddiemna issa

 

Jixhed li m’hemmx

raġuni aħjar

biex tesperjenza l-ħajja

(Illum p. 72)

 

Jiġri wkoll, madankollu li d-discourse diskursiv jirbaħ fuq l-att poetiku nnifsu, u l-konjizzjoni konverżazzjonali tal-irraġunar tħabbat nozzjoni ma’ oħra biex ‘tirraġuna’, din id-darba, dwar il-mistiċita fiha nnifisha: 

Il-Mistiku

Dak li jħobb jaqra ħafna jistgħu jaħarbulu

it-tifsiriet moħbija tal-kliem

miktub jew imlissen;

Il-mistiku jisma’ s-silenzu

 

Reazzjonijiet ta’ malajr u bi preġudizzju

joħorġu b’xejn

mingħand kritiċi taparsi;

Il-mistiku jibqa’ kalm

 

L-egoist jeħtieġ jargumenta

b’mod feroċi biex isostni punt

filwaqt li jaħbi l-ħtija u r-regħba;

Il-mistiku jitbissem b’mod għaqli 

(Il-Mistiku p. 94) 

 

Waqtiet tinsema’ wkoll il-vuċi tad-direzzjoni, li tgħidlek biex inti ‘iċċedi’...iċċedi għal ġmilijiet li huma sovrani – u li qegħdin hemm biex isostnuk: 

Ċedi bl-umiltà kollha

lix-Xhud ġewwieni

l-uniku Sovran

mingħajr tfixkil

u bla inkwiet ta’ xejn

bħala l-kunċett etern

ta’ indipendenza

(Indipendenza p. 106)

 

U b’dan il-mod aħna nibnu l-ġenna u l-infern tagħna ġewwa fina – ġenna u infern li aħna għandna s-saħħa li nibnuhom, darba waħda nagħrfu nintelqu f’din il-kożmiċità eterna, li fiha aħna nissieħbu mat-traxxendent u niksbu uniżjoni li fiha aħna nsiru l-illuminazzjoni perpetwa. 

Kemm il-ġenna u l-infern

huma eki u xbihat

li jikxfu t-temperament

tal-karattru ta’ dak li jkun

(Ġenna u Infern p. 118)

 

Quddiem dawn l-istanti trasfiguranti, il-poeżija ma tibqax is-sempliċi kostrutt lingwistiku li jiddibatti u li jiddelibera, imma l-att purgattiv li jsostni lill-ispirtu, f’meditazzjoni li ssostnina u li tagħti lir-ruħ tagħna enerġija kożmika. Il-meditazzjoni u aħna ninħallu f’xulxin u ma’ xulxin, biex b’hekk nittraxxendu l-waqt u ngħixu. U ngħixu. U ngħixu f’qiegħ il-ġmiel tas-sostenn etern. 

Nagħlaq billi niżżiħajr lil Patrick J. Sammut, għalliem u kittieb ħabrieki, li jagħraf b’mod konsistenti u insisteni jsostnina bi ġmilijiet ta’ dan it-tip, u li jagħraf ukoll imexxi u jibni librirerjarità ta’ dan it-tip. Il-qasam tal-letteratura Maltija għandha tkun grata lejh u ħidmietu.

KITBA TA' TARĊISJU ZARB