TRILOĠIJA POETIKA MILL-PINNA TAL-POETA RAYMOND C. GRECH

Raymond Grech illum mhuwiex isem ġdid fil-qasam tal-poeżija Maltija. Huwa kien membru attivissmu fi ħdan il-Għaqda Poeti Maltin fis-snin meta din l-għaqda kienet attivissima, għallinqas sa ftit taż-żmien ilu. Kemm hu veru Grech kien il-persuna li żammet attiva l-blog tal-Għ.P.M. Il-poeżiji tiegħu dehru u għadhom jidhru regolarment fuq ġurnali, rivisti, u anki antoloġiji poetiċi, kemm lokali, kif ukoll barranin, anki għax Grech jikteb bil-Malti u anki bl-Ingliż.

Bejn is-snin 2017 u 2019 Raymond Grech ġab proġett li kien ilu jinħema ġo moħħu fis-seħħ: dak li jippubblika f’għamla ta’ ktieb numru ta’ poeżiji minn tiegħu li kiteb bil-Malti. U dan fl-aħħar sar realtà billi Grech ippubblika triloġija li fiha ġabar iktar minn 270 poeżija minn tiegħu li jifirxu fuq iktar minn 330 paġna b’kollox.

L-ewwel volum ta’ din it-triloġija poetika jġib l-isem ta’ Qasab Iċaqċaq, ippubblikat fl-2017, u li jiġbor fih mal-mitt poeżija. Għandu Daħla mill-Prof. Oliver Friggieri, Kelmtejn Qabel mill-istess awtur, u żewġ kummenti kritiċi minn Alfred Massa u Tarcisio Zarb. Fi tmiem il-ktieb Grech inkluda wkoll taqsima b’Tifsir il-Kliem: lista ta’ kliem arkajku li juża fil-poeżiji tiegħu bit-tifsiriet rispettivi. L-istil li juża Grech huwa ġeneralment wieħed tradizzjonali, mela jitħaddmu forom metriċi u prosodiċi regolari bħall-kwartina jew l-ottava bir-rima mqabbża, is-sunett Ingliż u dak Taljan, is-senarju, is-settenarju, l-ottonarju u l-endekasillabu. Minkejja dan hemm drabi meta l-poeta jitbiegħed jew jeħles mill-irbit tradizzjonali u jħaddem forom ħielsa. Kull poeżija hija ddatata, mela wieħed jista’ jara kif il-poeta żviluppa minn sena għall-oħra. Hemm poeżiji fejn Grech jinkludi wkoll fl-aħħar kwotazzjoni mill-Bibbja u anki xi tagħrif miżjud minnu stess li jintrabat mal-kuntest meta nkitbet jew inqrat il-poeżija partikolari. Metaforikament Grech jixrob l-iktar mid-dinja spiritwali u dik tal-Kelma li nsibu mirquma fir-Rabta l-Qadima u r-Rabta l-Ġdida. Fost it-temi ttrattati hemm dik soċjali, it-twemmin, l-eleġija, l-ambjent u l-poetika. Qasab Iċaqċaq hija perfetta bħala ġabra biex tintroduċina għall-poeżija riflessiva u bnina ta’ dan il-poeta li ilu jikteb il-versi sa minn ċkunitu.

Is-sena 2018 rat il-pubblikazzjoni tat-tieni volum tat-triloġija poetika ta’ Grech, bl-isem ta’ ’il barra mill-prIŻMI. Din id-darba Grech tana 87 poeżija ġdida. Flimkien ma’ dan huwa inkluda mill-ġdid Daħla kritika mill-pinna tal-Prof. Oliver Friggieri, seba’ studji/kummenti miktubin minn sitt kittieba jew studjużi tal-letteratura Maltija (Alfred Massa, Patrick Sammut, Tarċisju Zarb, Alfred Palma, Andrew Sciberras, u, mill-ġdid, Oliver Friggieri), u fl-aħħar nett taqsima “Tifsir il-Kliem”, ladarba Grech ma jiddejjeq xejn juża kliem ta’ nisel Semitiku li mhux daqstant użat minna fid-diskors ta’ kuljum.

Kif jikteb Grech stess fil-Kelmtejn Qabel: “’il barra mill-prIŻMI jkompli l-mixja tal-ħajja iebsa u l-qtigħ ta’ qalb b’dak li jseħħ fid-dinja. Dan it-tieni volum għandu s-sottotitlu ‘Il-Ħruġ’. Kull min jagħti widen għas-sejħa jsib li l-bniedem huwa maqbud f’tentakli ta’ wisq iżmi u xiżmi, fejn konvinzjoni ssir identità personali li ġġib: xkiel, firda, polarizzazzjoni, partiġjanerija … Għalhekk il-ħtieġa ta’ ħruġ minn dak kollu li hu karnali u temporanju, sabiex tisseddaq it-tama għall-ħelsien aħħari.”

Mill-ġdid, anki f’dan it-tieni volum, l-għażla ta’ Grech taqa’ l-iktar fuq il-prosodija u l-metrika tradizzjonali, mela regolari, bid-dixxiplina kollha li ġġib magħha, għalkemm ma jonqsux poeżiji li jħaddmu l-vers ħieles. Wara kull poeżija terġa’ tiġi nkluża d-data meta nkitbet, u siltiet mill-Kotba Mqaddsa, xi drabi anki Tagħrif miżjud.

It-tielet volum, mela dak konklussiv, tat-triloġija poetika ta’ Raymond Grech ħareġ fl-2019, bl-isem ta’ Lejn l-Għamajjar. Anki hawn id-Daħla kritika hija miktuba mill-pinna tal-Prof. Oliver Friggieri. Jiġu nklużi kummenti kritiċi dwar it-tieni volum minn personalitajiet differenti, intervista mal-poeta, u, mill-ġdid, taqsima bl-isem ta’ “Tifsir il-Kliem”. Meta jinqraw il-versi ta’ Grech jinħass li dan hu bniedem li jgħix ħaġa waħda mal-Kelma u mal-Ispirtu, u proprju din ir-relazzjoni jirnexxilu jibdilha f’versi li jinżlu għasel filwaqt li jservu bħala salm, ħajr, tifħir u riflessjonijiet varji f’rabta mal-mixja tal-bniedem fuq din id-dinja. Infatti, wara kull poeżija Grech jinkludi wkoll siltiet mill-Bibbja, li għalih hi fonti jew għajn tar-Ruħ. Huma versi li, kif jammetti Grech stess, jittrattaw l-attwalità u l-ħajja tal-bniedem, mit-twelid sal-mewt u lil hinn.

Raymond Grech hu poeta li għaraf li qed ngħixu f’dinja b’valuri li qed jiġu mnaqqra kuljum, dinja fejn il-bniedem tbiegħed mill-veri mistoqsijiet tal-ħajja: kif għandu jgħix? X’qiegħed jistennieh wara l-aħħar nifs? Is-saħħa fil-versi ta’ Grech, apparti fis-simboliżmu, qiegħda anki fl-għażla tal-kelma Maltija safja, dik marbuta mal-Bibbja ta’ Pietru Pawl Saydon, kelma li għalkemm xi drabi diffiċli biex tinftiehem, ġejja direttament mill-qiegħ tar-Ruħ u tmur lura għal żmien meta l-bniedem kien ħaġa waħda ma’ Alla u mal-elementi naturali ta’ madwaru.

Il-versi ta’ Raymond Grech, miġburin f’dawn it-tliet volumi aħwa, jistgħu jinqraw waħda jew tnejn kuljum, hekk kif il-qarrej isib waqt ta’ kalma u sliem matul jumu. Huma poeżiji, imma fl-istess ħin huma wkoll riflessjonijiet profondi u drabi oħra jieħdu x-xeħta ta’ talba. U dan kollu b’Malti safi li jpaxxi l-widna u jimla l-qalb, u simultanjament jikxef il-fatt kemm ilsienna jista’ jkun għani u jdoqq għall-widna.