Raymond Grech illum mhuwiex isem ġdid fil-qasam tal-poeżija Maltija. Huwa kien membru attivissmu fi ħdan il-Għaqda Poeti Maltin fis-snin meta din l-għaqda kienet attivissima, għallinqas sa ftit taż-żmien ilu. Kemm hu veru Grech kien il-persuna li żammet attiva l-blog tal-Għ.P.M. Il-poeżiji tiegħu dehru u għadhom jidhru regolarment fuq ġurnali, rivisti, u anki antoloġiji poetiċi, kemm lokali, kif ukoll barranin, anki għax Grech jikteb bil-Malti u anki bl-Ingliż.
Bejn is-snin 2017 u 2019 Raymond
Grech ġab proġett li kien ilu jinħema ġo moħħu fis-seħħ: dak li jippubblika
f’għamla ta’ ktieb numru ta’ poeżiji minn tiegħu li kiteb bil-Malti. U dan
fl-aħħar sar realtà billi Grech ippubblika triloġija li fiha ġabar iktar minn 270 poeżija minn
tiegħu li jifirxu fuq iktar minn 330 paġna b’kollox.
L-ewwel volum ta’ din
it-triloġija poetika jġib l-isem ta’ Qasab Iċaqċaq, ippubblikat
fl-2017, u li jiġbor fih mal-mitt poeżija. Għandu Daħla mill-Prof. Oliver
Friggieri, Kelmtejn Qabel mill-istess awtur, u żewġ kummenti kritiċi minn
Alfred Massa u Tarcisio Zarb. Fi tmiem il-ktieb Grech inkluda wkoll taqsima
b’Tifsir il-Kliem: lista ta’ kliem arkajku li juża fil-poeżiji tiegħu
bit-tifsiriet rispettivi. L-istil li juża Grech huwa ġeneralment wieħed
tradizzjonali, mela jitħaddmu forom metriċi u prosodiċi regolari bħall-kwartina
jew l-ottava bir-rima mqabbża, is-sunett Ingliż u dak Taljan, is-senarju,
is-settenarju, l-ottonarju u l-endekasillabu. Minkejja dan hemm drabi meta
l-poeta jitbiegħed jew jeħles mill-irbit tradizzjonali u jħaddem forom ħielsa.
Kull poeżija hija ddatata, mela wieħed jista’ jara kif il-poeta żviluppa minn
sena għall-oħra. Hemm poeżiji fejn Grech jinkludi wkoll fl-aħħar kwotazzjoni
mill-Bibbja u anki xi tagħrif miżjud minnu stess li jintrabat mal-kuntest meta
nkitbet jew inqrat il-poeżija partikolari. Metaforikament Grech jixrob l-iktar
mid-dinja spiritwali u dik tal-Kelma li nsibu mirquma fir-Rabta l-Qadima u
r-Rabta l-Ġdida. Fost it-temi ttrattati hemm dik soċjali, it-twemmin,
l-eleġija, l-ambjent u l-poetika. Qasab Iċaqċaq hija perfetta bħala ġabra biex
tintroduċina għall-poeżija riflessiva u bnina ta’ dan il-poeta li ilu jikteb
il-versi sa minn ċkunitu.
Is-sena 2018 rat
il-pubblikazzjoni tat-tieni volum tat-triloġija poetika ta’ Grech, bl-isem ta’ ’il
barra mill-prIŻMI. Din id-darba Grech tana 87 poeżija ġdida. Flimkien
ma’ dan huwa inkluda mill-ġdid Daħla kritika mill-pinna tal-Prof. Oliver
Friggieri, seba’ studji/kummenti miktubin minn sitt kittieba jew studjużi
tal-letteratura Maltija (Alfred Massa, Patrick Sammut, Tarċisju Zarb, Alfred
Palma, Andrew Sciberras, u, mill-ġdid, Oliver Friggieri), u fl-aħħar nett
taqsima “Tifsir il-Kliem”, ladarba Grech ma jiddejjeq xejn juża kliem ta’ nisel
Semitiku li mhux daqstant użat minna fid-diskors ta’ kuljum.
Kif jikteb Grech stess
fil-Kelmtejn Qabel: “’il barra mill-prIŻMI jkompli l-mixja tal-ħajja
iebsa u l-qtigħ ta’ qalb b’dak li jseħħ fid-dinja. Dan it-tieni volum għandu
s-sottotitlu ‘Il-Ħruġ’. Kull min jagħti widen għas-sejħa jsib li l-bniedem huwa
maqbud f’tentakli ta’ wisq iżmi u xiżmi, fejn konvinzjoni ssir identità
personali li ġġib: xkiel, firda, polarizzazzjoni, partiġjanerija … Għalhekk
il-ħtieġa ta’ ħruġ minn dak kollu li hu karnali u temporanju, sabiex tisseddaq
it-tama għall-ħelsien aħħari.”
Mill-ġdid, anki f’dan it-tieni
volum, l-għażla ta’ Grech taqa’ l-iktar fuq il-prosodija u l-metrika
tradizzjonali, mela regolari, bid-dixxiplina kollha li ġġib magħha, għalkemm ma
jonqsux poeżiji li jħaddmu l-vers ħieles. Wara kull poeżija terġa’ tiġi nkluża
d-data meta nkitbet, u siltiet mill-Kotba Mqaddsa, xi drabi anki Tagħrif
miżjud.
It-tielet volum, mela dak
konklussiv, tat-triloġija poetika ta’ Raymond Grech ħareġ fl-2019, bl-isem ta’ Lejn
l-Għamajjar. Anki
hawn id-Daħla kritika hija miktuba mill-pinna tal-Prof. Oliver Friggieri. Jiġu
nklużi kummenti kritiċi dwar it-tieni volum minn personalitajiet differenti,
intervista mal-poeta, u, mill-ġdid, taqsima bl-isem ta’ “Tifsir il-Kliem”. Meta
jinqraw il-versi ta’ Grech jinħass li dan hu bniedem li jgħix ħaġa waħda
mal-Kelma u mal-Ispirtu, u proprju din ir-relazzjoni jirnexxilu jibdilha
f’versi li jinżlu għasel filwaqt li jservu bħala salm, ħajr, tifħir u
riflessjonijiet varji f’rabta mal-mixja tal-bniedem fuq din id-dinja. Infatti,
wara kull poeżija Grech jinkludi wkoll siltiet mill-Bibbja, li għalih hi fonti
jew għajn tar-Ruħ. Huma versi li, kif jammetti Grech stess, jittrattaw
l-attwalità u l-ħajja tal-bniedem, mit-twelid sal-mewt u lil hinn.
Raymond Grech hu poeta li għaraf
li qed ngħixu f’dinja b’valuri li qed jiġu mnaqqra kuljum, dinja fejn il-bniedem
tbiegħed mill-veri mistoqsijiet tal-ħajja: kif għandu jgħix? X’qiegħed
jistennieh wara l-aħħar nifs? Is-saħħa fil-versi ta’ Grech, apparti
fis-simboliżmu, qiegħda anki fl-għażla tal-kelma Maltija safja, dik marbuta
mal-Bibbja ta’ Pietru Pawl Saydon, kelma li għalkemm xi drabi diffiċli biex
tinftiehem, ġejja direttament mill-qiegħ tar-Ruħ u tmur lura għal żmien meta
l-bniedem kien ħaġa waħda ma’ Alla u mal-elementi naturali ta’ madwaru.
Il-versi ta’ Raymond Grech, miġburin
f’dawn it-tliet volumi aħwa, jistgħu jinqraw waħda jew tnejn kuljum, hekk kif
il-qarrej isib waqt ta’ kalma u sliem matul jumu. Huma poeżiji, imma fl-istess
ħin huma wkoll riflessjonijiet profondi u drabi oħra jieħdu x-xeħta ta’ talba.
U dan kollu b’Malti safi li jpaxxi l-widna u jimla l-qalb, u simultanjament
jikxef il-fatt kemm ilsienna jista’ jkun għani u jdoqq għall-widna.
