Din hija ġabra ta’ 25 novella li
tifrex fuq 173 paġna li Alfred Palma kiteb bejn l-1960 u l-preżent. It-tul ta’
kull novella jvarja minn bejn 3 paġni sa l-itwal waħda li ttul 11-il paġna. Ġeneralment
l-istil huwa mexxej u b’hekk huma kollha kitbiet li tista’ taqrahom f’nifs
wieħed bla ebda diffikultà.
PROTAGONISTI:
Hemm numru ta’ kitbiet li jġibu
l-isem tal-protagonisti li r-rakkont idur madwarhom. Hekk f’Ċensina Palma jitlaq minn difett tat-taħdit
tal-protagonista biex madwaru joħloq rakkont li fl-aħħar jifqgħek bid-daħk. Bobby hu rakkont malinkoniku li jinsisti
fuq rabta bejn bniedem u kelb, relazzjoni li taf tkun iktar b’saħħitha minn dik
bejn bniedem u ieħor. F’Roberta l-qarrej
flimkien mal-protagonista jiskopru gradwalment li din tal-aħħar mhi xejn ħlief
spirtu li qed jerġa’ jżur il-post fejn għex meta kien ħaj, jew li qatt ma telaq
minnu minn jum l-inċident. Id-difett fit-tlissin tal-kliem nerġgħu niltaqgħu
miegħu f’Is-Sur Karm u t-Tombla. Din
hija storja ambjentata f’imgħoddi meta ftit kien hawn għarfien ta’ ċerti
nuqqasijiet u b’hekk l-injoranza kienet twassal għal nuqqas ta’ rispett u
intolleranza lejn dak li jkun. Hemm ukoll l-idea li mhux dejjem il-flus
jagħmluk kuntent. Martin hu rakkont
li jdur madwar it-tema tas-sess (bħal oħrajn f’din il-ġabra), iż-żwieġ fi kriżi
jew fallut u l-omosesswalità. Elia mbagħad jikxef nuqqasijiet oħrajn
f’rabta mas-soċjetà Maltija
- bħall-abbuż fuq il-minorenni u d-dagħa -, u jerġa’ jittratta temi
bħall-ġibdiet sesswali, l-omosesswalità, il-korruzzjoni ta’ min trabba fi stat ta’ innoċenza. Hawn Palma
jiddeskrivi metamorfosi sħiħa, mid-dawl għad-dlam, mit-tajjeb għall-ħażin,
skond mil-liema angolu tħares lejha. Żewġ rakkonti tewmin huma Kelina tal-Magħkus... u ...Nardu ta’ Balel. Dawn huma kitbiet li
għandhom anki mill-awtobijografija, anki għax huma rakkonti tifkira ta’
karattri li ma jintesew qatt, fuq kollox minħabba t-tjubija tagħhom. Fuq naħa
naqraw dwar l-illitteriżmu, l-injoranza u l-miżerja ta’ Kelina, imma fuq l-oħra
hemm ukoll is-simpatija tal-karattru tagħha. Il-mod kif Palma jirrakkonta hawn
hu rifless tal-istess karattru ċajtier u minn tagħna ta’ Kelina. Min-naħa l-oħra
Palma jirrakkonta l-praspar u ċ-ċajt li kien iġarrab Nardu, u bosta minnhom
jifqgħuk bid-daħk. Dan fi żmien meta Malta kienet inqas materjalistika u
korrotta milli hi llum. Il-qarrej jifhem li Kelina u Nardu kienu żewġ persuni
li warajhom ħallew biss tifkiriet sbieħ u tbissima.
SITWAZZJONIJIET U MĠIBA TIPIKA:
Hemm ukoll rakkonti b’titli li
jiddeskrivu sitwazzjonijiet, imġiba jew oġġetti partikolari. Hekk Kandlier Antik hija dwar relazzjoni
tajba bejn neputi u zitu, imma anki dwar kemm xi drabi hi diffiċli li ssib
rigal adatt. L-Imħatra turina kemm
il-bniedem jaf ikun ipokrita u biered sentimentalment, u anki kemm b’dan l-aġir
hu kapaċi jweġġa’ lil min hu vulnerabbli. Ħolma...
jew Realtà?
tintrabat ma’ żmien speċifiku: Novembru, 4 p.m., u hija dwar is-solitudni li
ġġib magħha l-mewt. Hija anki dwar xewqat moħbija ta’ dak li jkun li xi drabi
jistgħu bħal isiru realtà għal
waqtiet qosra biex wara jerġgħu jgħibu darba għal dejjem. Riħ ta’ Nofs Siegħa hu rakkont aħrax għax jittratta tfajla li
spiċċat tqila qabel il-waqt u b’hekk tkeċċiet minn dar missierha biex b’hekk
kellha tagħżel it-triq tal-abort u tal-prostituzzjoni. Hawn jiġu ttrattati temi
bħall-maskra (li mhix biss dik tal-make-up)
li l-bniedem jilbes biex jogħġob lil ta’ madwaru u jinsa ċerti realtajiet
koroh, l-HIV u d-droga. L-aħħar parti tikkonċentra fuq raġel miżżewweġ li
jdabbar l-AIDS minħabba skappatura ta’ darba: hemm id-disperazzjoni u
l-għarfien li d-dinja ta’ madwaru ġġarfet, filwaqt li fi tmiem ir-rakkont jiġi
mħabbar is-suwiċidju bħala soluzzjoni. U
Jekk ma Tibkix... hu buzzett traġi-komiku f’att wieħed li joħodna fid-dinja
tar-radju lokali. L-użu tal-laqam jintrabat spiss ma’ personaġġi jew karattri
tal-klassi l-baxxa li hija nieqsa mill-edukazzjoni formali imma sinċiera.
Kontra din hemm d-daħqa mqanżħa tad-DJ. Kollox jgħin biex jikxef l-injoranza
grassa li ta’ kuljum titberraħ liberament fuq il-mezzi tax-xandir lokali. Phallus ukoll tittratta l-injoranza li
ġejja min-nuqqas ta’ skola u li twassal għall-manipolazzjoni tad-dgħajjef. Fi Tqasqis Palma jwassal anki l-ġestwalità, flimkien ma’ frażijiet klixè, partikolari marbuta ma’ nies li tqasqas u li
tilħaq salib ħaddieħor. Anki hawn Palma jiddeskrivi sitwazzjoni traġi-komika
fejn jaħkmu l-għira u l-ipokrisija. Jissemmew ukoll żewġ problemi soċjali
bħall-użura u l-prostituzzjoni. Anki Avviż
bla Ħlas hi dwar separazzjoni, annullament, singles club u opportunitajiet ġodda ta’ mħabba. Hemm l-idea
taċ-ċokon ta’ gżiritna fejn kulħadd jaf lil kulħadd. F’Eurovision Song Contest 2015 Palma jitlaq mill-preżent biex joħodna
fil-ġejjieni qrib billi jgħaddi okkażjoni tant mistennija mill-Maltin kull sena
mill-għarbiel tal-osservatur kritiku. Dak li jidher minfuħ u esaġarat mhu xejn
ħlief realtà fejn
jaħkmu fuq kollox l-artifiċjalità,
il-maskri u l-kożmetika. Dan jidher ukoll fil-lingwaġġ imħallat u mkisser (psewdo
Malti-Ingliż) li Palma jqiegħed fuq fomm il-personaġġi. Hemm it-tagħlima
finali: minkejja l-iżbalji tal-passat qatt ma nitgħallmu. Hawn wieħed jistaqsi:
“X’hemm x’nitgħallmu?”. Forsi tweġiba possibbli hi, “Nitgħallmu nkunu dak li
aħna fir-realtà,
jiġifieri Maltin, mela nitkellmu u nkantaw bil-Malti.”
Il-Qattus tal-Kina hija dwar ir-relazzjoni raġel-mara
fiż-żwieġ bis-sabiħ u l-ikrah tagħha, filwaqt li hemm is-sens ta’ misteru
f’rabta mal-qattus tal-kina u l-kamra tal-bejt magħluqa. Mill-ġdid l-imħabba,
it-tradiment, id-divorzju, l-annullament u d-delitt annunċjat naqraw dwarhom f’Il-Ħadida tal-Mogħdija. Inċest hu
rakkont qasir imma b’saħħtu, minkejja li taħkem ċerta kalma fit-ton. Rakkont li
jħallik b’togħma morra u li għandu mir-realtà kiefra tal-preżent, fejn spiss l-anzjani jispiċċaw
waħedhom u vittmi tal-kriminalità, hu L-Istatwa li Bkiet. Hawn naqraw dwar
kuntrast: fuq naħa hemm bniedem tal-Mużew li jemmen tassew, u fuq l-oħra x-xettiċiżmu min-naħa
tal-ġerarkija ekkleżjastika, imma anki l-bruda taż-żagħżugħ ħalliel li jidħol u
joqtol bla skrupli. Il-Madonna tal-Banketta
hu dokument li jiddeskrivi b’mod ħaj il-festa tar-raħal Malti bħala
traġi-kummiedja oħra jew xena li għandha mill-Bolġji tal-Infern Dantesk. Sagru
u profan jitħalltu flimkien biex darba fis-sena jiġi mfakkar il-qaddis patrun.
Fl-aħħarnett f’Tema con variazioni Palma
jiddeskrivi sitwazzjonijiet differenti mqegħdin fi spazji differenti, u dan
biex jikxef l-ipokrisija grassa tal-Maltin. Anki hawn naqraw dwar tradimenti u
qrati, pedofilija, omosesswalità, għira,
moħqrija tal-minorenni, u qdusija finta. It-tema, tidher fl-ismijiet użati,
fosthom patri Coglione, Karlu Cazzone, sor Malflarja u l-istitut ta’ Santa
Sappho. Il-maskra hawn tintlibes anki minn min jiddeċiedi joħroġ għall-politika;
għal dan Palma jerfa’ l-ironija l-iktar niggieża. Kollox juri li għalkemm
inbidlu ż-żminijiet bosta affarijiet baqgħu mhux mittiefsa.
STIL TA’ KITBA U SPAZJI:
F’dawn ir-rakkonti Palma jħaddem
stili ta’ kitba differenti filwaqt li jambjenta l-azzjoni tagħhom fi spazji
differenti, għalkemm jaħkem fuq kollox l-għeluq. Spiss ir-rakkontar jitwassal
fit-tielet persuna singular (“hu” jew “hi”) flimkien ma’ siltiet ta’ djalogar.
Hemm drabi meta titħaddem ukoll l-ewwel persuna singular (mela l-“jien”). Hemm
drabi meta l-“jien” jindirizza direttament lill-qarrejja fil-bidu tar-rakkont.
F’L-Imħatra Palma jħaddem
l-istruttura tal-ittra bħala parti mill-binja narrattiva tar-rakkont. Hemm
numru ta’ stejjer fejn Palma jħaddem l-istil tar-realiżmu maġiku fejn ħwejjeġ
li ma jistgħux iseħħu fir-realtà jsiru
possibbli fil-kitbiet in kwestjoni. Dan l-istil jispikka f’kitbiet bħal Ħolma... jew Realtà? (rakkont li jtul
3 paġni u l-azzjoni tiegħu tifrex fuq sitt sigħat), Roberta (għandna s-superimpożizzjoni ta’ żewġ żminijiet differenti,
jiġifieri s-sena 1993 u s-sena 2008, bil-protagonista torbothom it-tnejn
flimkien), Il-Mara fil-Parapett, Il-Qattus tal-Kina u Il-Kamra Msakkra. Is-superimpożizzjoni
ta’ żminijiet differenti fejn preżent u imgħoddi jissawbu flimkien tidher ukoll
f’Il-Mara fil-Parapett. F’Bobby jintuża ton malinkoniku, u
għalkemm itul ukoll 3 paġni, l-azzjoni tifrex din id-darba fuq sentejn jew ftit
iktar. F’Kelina tal-Magħkus... insibu
riferiment ta’ natura storika internazzjonali bħall-ħarba tad-Dalai Lama, jew
ta’ natura kulturali bħal Carmen Carbonaro u r-Rediffusion.
Hemm drabi meta jitħaddem apposta
l-Malti kollokjali: “Mhux qed ifittex xi naqa’ xogħol Kola, Lel?” (Tqasqis). Dan jintrabat ukoll
mat-tħaddim tajjeb tal-Malti idjomatiku. Xi drabi tinħass ukoll l-influwenza
ta’ Shakespeare għax Palma jħobb jibni r-rakkonti tiegħu anki billi jintroduċi
ċerti relazzjonijiet inkroċjati bbażati fuq kumbinazzjonijiet li jaf joħloq
l-awtur stess (ara Avviż bi Ħlas).
F’Eurovision Song Contest 2015 jintużaw id-didaskaliji, daqslikieku
l-kitba kienet daħla għal silta teatrali. Hawn jitħaddmu wkoll l-ironija u
l-grottesk. Hawn ritmikament Palma jibni ċerta tensjoni drammatika li twassal
għal climax, id-diżappunt
mhux-mistenni jew mistenni. Hemm drabi meta titħaddem l-analessi jew il-flasback f’nofs ir-rakkont biex nifhmu
ċerti ħwejjeġ li qed iseħħu fil-preżent. Il-Kamra
Msakkra hi rakkont li f’ċertu punt jissummak u jkexkxek, daqslikieku kien
miktub minn xi Edgar Allan Poe.
Bosta mir-rakkonti huma
ambjentati fl-ispazju limitat tar-raħal mela f’Malta (ara Is-Sur Karm u t-Tombla, u Tqasqis),
u jissemmew il-każini, it-tombla, il-festa, il-Mużew id-dar, l-għalqa, il-ħanut,
il-kunvent, l-orfanatrofju, u anki l-kamra mdallma u magħluqa. Dawn l-ispazji
magħluqin u limitati huma rrappreżentati minn Ħal Magħluq f’Il-Madonna tal-Banketta. Spazji oħra
huma l-Belt Valletta, Raħal Ġdid jew il-ftuħ u l-isbuħija ta’ Birżebbuġa. Hemm
oħrajn li jagħmlu referenza għal spazji li jmorru lil hinn minn xtutna
bħall-Awstralja (eż. Il-Ħadida
tal-Mogħdija jew Kelina tal-Magħkus...).
GĦELUQ:
Lil Alfred Palma bosta jafuh
bħala traduttur ta’ xogħlijiet letterarji universali bħad-Divina Commedia ta’ Dante
Alighieri, id-drammi kollha u s-sunetti ta’ William Shakespeare, ix-xogħlijiet
ta’ Oscar Wilde u Voltaire. Oħrajn jafuh bħala poeta u awtur tal-ġabra ta’
poeżiji Preludji (1993). Issa,
permezz ta’ Mill-Kexxun t’Isfel Palma
qed joħroġ għad-dawl kapaċità oħra
minn tiegħu: dik tal-kitba tan-novelli jew stejjer qosra. Nagħlaq b’kumment li
Palma stess jinkludi fil-Kelmtejn Qabel għall-ktieb: “Fil-ħajja tagħna jinbidel
biss ix-xenarju; aħna ma ninbidlu qatt! U dan hu li minn dejjem xtaqt nesponi
f’dawn il-kitbiet tiegħi: l-umaniżmu fir-rikkezza u fil-faqar tiegħu,
fl-essenzjalità u
fl-inutilità tiegħu,
fl-illużjoni eterna ta’ hena li l-umaniżmu jilbes tul ħajja sħiħa li tibqa’
taħbi sal-aħħar it-traġedja li titwieled, tgħix u tmut miegħu!”
Patrick Sammut
No comments:
Post a Comment