IRMIED – ta’ Alfred Palma, Minn Taħt it-Tapit, 2013

Dan ir-rumanz huwa re-editjar ta’ Overdose li ħareġ għall-ewwel darba fl-1995. Anki din id-darba Irmied (mela 18-il sena wara) jikxef lil Alfred Palma bħala awtur ta’ narrattiva oriġinali, mhux iktar bħala traduttur (Dante, Shakespeare, Wilde u iktar) jew poeta (Preludji, 1993). Irmied iqiegħed lil Palma fil-qoffa tal-kittieba kontemporanji li jiktbu r-rumanz osé. Kif jikteb fil-Kelmtejn Qabel hu stess: “Kelli storja tajba, umana u fattwali, u ridt noħroġha kif suppost, bla djuq u bla kantunieri.”

STRUTTURA:

Irmied għandu 113-il paġna u jinqasam f’20 kapitlu. Hija interessanti ħafna l-binja narrattiva li Palma jagħżel għal Irmied. Jitlaq mill-preżent, il-funeral ta’ Franco fil-kappella tal-Addolorata, biex imbagħad bħal jiftaħ l-ewwel taqsima (kapitli 1 sa 4) fejn permezz tal-personaġġ ta’ Silvana mmorru lura fl-imgħoddi għall-ewwel darba u naraw kif żvolġiet ir-relazzjoni Franco-Silvana, sakemm bil-mod il-mod nerġgħu għall-punt tal-preżent, mela għall-funeral. Fit-tieni taqsima (kapitli 5 sa 13) nerġgħu lura għall-imgħoddi u din id-darba naqraw dwar ir-relazzjoni bejn Franco u martu Marisa (l-ewwel laqgħat, sess, tqala, żwieġ, ulied, żmien hieni u żmien ikrah, tradiment, vjolenza domestika, birda fl-imħabba, tbagħbis ta’ flus u tkeċċija mix-xogħol, xorb u droga mill-ġdid), sakemm anki hawn nerġgħu naslu għall-punt tal-preżent. Fl-aħħar parti (kapitli 14 sa 20) nerġgħu lura għall-imgħoddi (l-iktar imbiegħed) u naraw ir-relazzjoni bejn Dun Anton – kif nibtet il-ġibda fiżika lejn sieħbu - u Franco, li tibda sa minn meta kienu studenti fis-Seminarju.  

Il-personaġġ li jorbot flimkien dawn it-tliet partijiet huwa Franco stess, bil-waqtiet sbieħ u koroh li ġarrab. Però lil Franco narawh fuq kollox f’waqtiet ta’ kriżi kbar: qiegħed, iddrogat u bi problemi fiż-żwieġ. It-tliet taqsimiet jitwasslulna minn tliet punti di vista differenti: dak ta’ Silvana, dak ta’ Marisa u dak ta’ Anton. Imbagħad huwa fit-tielet parti fejn niskopru anki dwar l-iktar aspetti umani ta’ Franco, għalkemm bil-mod il-mod nassistu wkoll għat-taħsir fiżiko-morali tiegħu li jwasslu sat-tmiem. Mela Palma bil-mod il-mod u permezz tal-flashbacks iwassalna għall-għarfien ta’ x’wassal għall-funeral li jiftaħ bih ir-rumanz billi għal tliet darbiet imexxina lura fiż-żmien.

Hemm ukoll ċerti waqtiet li jservu bħala ħolqa bejn taqsima u oħra. Pereżempju, f’kapitlu 4 Franco joħroġ mix-xena, imma qabel ikun hemm laqgħa ambigwa bejnu u bejn Dun Anton fil-flat (mela fl-ewwel parti). Din l-ambigwità tiġi ċċarata kompletament fl-aħħar taqsima. Ħolqa oħra sseħħ fit-tieni parti: Marisa tirrakkonta affarijiet li l-qarrej diġà jaf dwar l-imġiba ta’ Franco, u dan għax Franco stess, fl-ewwel parti, ikun irrakkontahom diġà fl-ewwel parti lil Silvana waqt l-ewwel laqgħat tagħhom. Hemm ukoll il-kwistjoni tad-dubju: l-istess dubji li jkunu għaddew minn moħħ Silvana dwar minn fejn Franco qed iġib il-flus, jerġgħu jgħaddu minn moħħ martu Marisa fit-tieni taqsima.

Ta’ min jiftakar però li hemm differenza fl-ordni bejn kif Palma jippreżenta l-ġrajjiet li seħħew fuq livell ta’ narrazzjoni (dak li l-Formaliżmu Russu sejjaħ syuzhet) – mela Franco-Silvana (l-ewwel taqsima), Franco-Marisa (it-tieni-taqsima), u Franco-Dun Anton (it-tielet taqsima) -, u kif l-istess ġrajjiet seħħew fuq livell ta’ fabula (kif ġraw fir-realtà, skond il-kronoloġija loġika passat, preżent, futur), mela Franco-Anton (it-tielet parti), Franco-Marisa (it-tieni parti) u fl-aħħarnett, Franco-Silvana (l-ewwel parti).

Hemm drabi meta Irmied jolqot anki fuq livell ta’ tħaddim ta’ xbieha. Insemmi żewġ eżempji. F’kapitlu 11 naqraw, “Kif ħareġ, Marisa daħlet fil-kamra tal-banju u bdiet tiġbor il-biċċiet tal-mera mill-art. Stħajlitha qed tiġbor il-biċċiet ta’ qalbha, li kienet ilha żmien li saret elf biċċa!” (p. 85) F’kapitlu 13 naqraw, “Il-ħolm kollu tagħha kien sar irmied, u kien tar kollu mar-riħ. Kif kien qed itir il-weraq mejjet mal-fewġa qawwija li xi waqtiet kienet tonfoħ mill-punent.” (p. 95)

MILL-PERSPETTIVA TEMATIKA:

Bħar-rumanz tiegħu Tqanqil (2010, 2013), anki hawn naraw lil Palma bħala kittieb realist u soċjali: jikteb dwar il-familja, l-imħabba (anki dik ta’ natura extrakonjugali u omosesswali), il-problemi li jwasslu għat-tkissir ta’ dawn minħabba droga, xorb, serq u ġlied bejn il-miżżewġin, il-qgħad, it-tradiment, flimkien mal-waqtiet dgħajfin u mad-disperazzjoni saħansitra ta’ qassis. Anki hawn Palma hu bla kantunieri meta jiddeskrivi lill-bniedem bħala ħlejqa ta’ passjoni u ġibdiet sesswali qawwijin qatigħ.

Ma ninsewx li dik li jikteb dwarha Palma hawnhekk hija storja ta’ mħabba li paradossalment  mill-bidu nett tintrabat mal-mewt. Hija mħabba fatali u minn hawn it-titlu tar-rumanz Irmied.

Fl-aħħar taqsima wieħed jistaqsi min hu l-iktar ħati bejn Anton u Franco? Minn naħa kien Franco ddisprat għall-flus biex jixtri d-droga li ttanta u waqqa’ lil Dun Anton, u dan għax minn qabel kien jaf bil-punt dgħajjef tiegħu: l-imħabba u l-ġibda fiżika lejh. Minn naħa oħra jinħass li dik ta’ Anton għal Franco hi mħabba awtentika anki jekk hija ta’ natura omosesswali, imma fl-istess ħin dan il-qassis kien jaf li sieħbu Franco kien miżżewweġ u dak li kien qed jagħmel kien biss biex jikseb il-flus. Din id-darba mela ma jitpartux il-kupuni tal-futbol, imma s-sess għall-flus! Mela dik ta’ Franco hi biss prostituzzjoni ta’ ġismu u manipulazzjoni ta’ sieħbu dgħajjef. Huwa hawhekk fejn Palma jimraħ fi spazji jaħarqu jew perikolużi tassew: b’kuraġġ u b’ċertu azzard jikteb ukoll dwar relazzjoni sesswali bejn żewġ irġiel, wieħed minnhom qassis u l-ieħor isseparat u ddrogat.

KONKLUŻJONI:

F’Irmied Palma jorbot flimkien ħsus kuntrastanti bħall-imħabba fuq naħa, u d-diqa u s-sens tal-ħtija fuq l-oħra. Anki hawn l-awtur jikxef l-aktar irkejjen moħbija fil-bniedem tant li nifhmu li fl-aħħar mill-aħħar dan huwa ħlejqa kumplessa immens. Nagħlaq bi kliem Palma stess fil-Kelmtejn Qabel: “qtajtha li wasal iż-żmien għat-tieni edizzjoni ta’ dan ir-rumanz li, b’isem ġdid, aktar imlaħħam u aktar ‘jaħraq’ għandu mhux biss jogħġob lil min ġa qrah, li żgur se jitħajjar jerġa’ jaqrah, iżda wkoll lil dawk li semgħu bih iżda qatt ma qrawh, u li issa żgur li jitħajru jaqrawh.” Inħoss li għalkemm Irmied hu rumanz osé u jappella għal pubbliku adult u matur (18+), għandu l-preġji tiegħu kemm fuq livell ta’ plot kif ukoll fuq livell strutturali u stilistiku.

Patrick Sammut