L-isem ta’ Charles Bezzina huwa marbut ma’ numru ta’ pubblikazzjonijiet kemm ta’ natura poetika kif ukoll ta’ natura storika marbutin ma’ G]awdex matul it-Tieni Gwerra Dinjija. Meta Siket il-Ba]ar hija s-sitt antolo[ija poetika tieg]u wara li f’temp ta’ tmintax-il sena ppubblika Triqat Bla Tarf, Meta Karab il-Ba]ar, Ba]ar Solitarju, Mew[iet tal-}emda u Kurrenti Solitarji. Ba]ar Solitarju ssemma b’[ie] fil-Premju Letterarju 1997, filwaqt li Mew[iet tal-}emda reba] il-Premju Letterarju 2002.
Meta Siket il-Ba]ar ji[bor fih 154 poe\ija. Jinkludi studju kritiku tal-Professur Oliver Friggieri, “Kelmtejn lill-qarrejja” u silta qasira dwar xi tfisser il-poe\ija me]uda minn John Keats. Metrikament u prosodikament Charles Bezzina jintrabat mat-tradizzjoni. Fost il-versi favuriti tieg]u nsibu s-settenarju, l-ottonarju, in-novenarju u l-endekasillabu (il-vers tar-riflessjoni). B]ala forom metri`i j]addem spiss il-kwartina b’rima mqabb\a, id-distiku bir-rima mbewsa, il-vers ma]lul (poe\iji kollha kemm huma bl-endekasillabu ming]ajr rabta ta’ strofa jew rima), u s-sunett Ingli\. Lessikalment Bezzina jissellef l-aktar minn tliet g]ejun: in-natura, it-ti[rib tal-]ajja u t-twemmin. Spiss fil-lingwa[[ tieg]u nsibu referenzi konxji u inkonxji g]al-lingwa[[ tal-passjoni. Huwa jibqa’ anki f’din l-antolo[ija l-aktar re`enti tieg]u l-poeta tal-ba]ar ladarba parti kbira minn vrusu jintrabtu ma’ dan l-ambjent li kittieb li twieled u g]ex fuq g\ira ma jistax jinfired minnu bl-ebda mod. Fi Stennew naqraw li l-ambjent tal-ba]ar jaf joffri ser]an lil min hu ma]kum min-nevro\i. Fuq livell metaforiku, wara x-xbieha tal-bajja u tax-xefaq hemm tifsiriet li jmorru lilhinn mill-fi\iku. Apparti l-ambjent tal-ba]ar perÅ, f’din l-antolo[ija [dida jispikka wkoll il-wied. Anki dan mhux nieqes mis-se]er: “Hemm b]al se]er spiritwali/ li qajl jilma [ewwa l-wied” (Il-Wied). Apparti l-wied (li jista’ jinftiehem b]ala parti mill-makroko\mu, b]all-ba]ar), Bezzina jg]anni wkoll l-i`ken ]lejjaq (il-mikroko\mu) b]al kif jag]mel fi Fjura u Il-Brimba (mifhuma b]ala artista).
Dawk ta’ Meta Siket il-Ba]ar huma poe\iji li g]andhom jinqraw wa]da wa]da, mhux kollha f’daqqa. Hekk biss il-qarrej ikun jista’ jgawdi mija fil-mija u japprezza l-veritajiet li hemm issikkati bejn vrus Bezzina u s-seng]a li bihom ]adem kull poe\ija. Il-qarrej jifhem ukoll li d-dinja tal-poe\ija u dik ta’ Bezzina poeta jintis[u flimkien kif jo]ro[ `ar fil-poe\ija Il-Poe\ija ta’ }ajti. Dwar is-seng]a ta’ l-artist – ikun liema medju jkun – naqraw il-poe\ija Skultur, pittur, poeta: hawn l-arti tinftiehem b]ala l-g]oti tal-]elsien lil forom, ]sibijiet u versi li jkun hemm mag]luqin f’mo]] jew f’qalb l-artist. PerÅ, xi drabi ji[ri li t-toqol tal-]sieb inissel il-we[g]a fil-poeta ladarba ma jo]or[ux f’poe\ija. (Illum }abat ma’ Mo]]i)
Tematikament Bezzina jittratta varjet¿ wiesg]a ta’ su[[etti. Hemm g]add ta’ ele[iji, wa]da minnhom iddedikata lil poeta G]awdxi ie]or, {or[ Pisani, bl-isem ta’ Fuq Qabar ta’ }abib. Dan l-istess persona[[ jispira lil Bezzina biex jikteb ukoll Lil }abibi {or[ Pisani, li jqisu b]ala “missier mill-kbar, g]alliem li ]dimt qatig]”.
Hemm il-poe\iji li jittrattaw il-‘jien’, mela dawk fejn Bezzina jikteb dwaru nnifsu b]ala bniedem poeta. F’It-Torri, dan il-bini jinbidel minn ]a[a solida g]al xi ]a[a [ewwiena jew xbieha ta’ dak li jista’ joffri kenn lill-poeta u mbag]ad ji[[arraf. F’Jiena n-Nar il-log]ba kiefra bejn in-nar u x-xemg]a tissarraf ukoll f’log]ba ta’ ritmi u kliem. Fl-a]]ar kollox jinbidel fi dlam u skiet; jibqa’ biss l-eku, it-tifsiriet u x-xbihat tal-poe\ija. F’Il-{nien tin]ass il-]tie[a li l-poeta j]oss biex ja]rab u jinqata’ mill-“kejl ta\-\mien”.
Hemm poe\iji li jintrabtu ma’ ambjenti miftu]in u o]rajn mag]luqin, klawstrofobi`i. Wa]da minn dawn ta’ l-a]]ar hija Fl-isptar, fejn fuq na]a hemm it-tbatija u l-mewt, u fuq l-o]ra “g]ajnejn il-kur`ifiss”. U dan jintrabat mal-fatt li Bezzina qatt ma jitbieg]ed mit-twemmin Nisrani li matul dal-vja[[ tieg]u jag]tih il-forza biex jimxi ’l quddiem. Fil-poe\ija Fil-Knisja Bezzina jqieg]ed lil Alla (l-ispirtu li jinsab mistur fil-qieg] u li huwa dejjiem) fl-ewwel post, mela qabel l-arti (li ssibha fil-wi``, mela tg]addi). Anki f’Hemmhekk jo]ro[ l-g]arfien tal-limiti ta’ dak li hu uman u `-`ertezza li fl-a]]ar “tirba] ir-ru]”. Min-na]a l-o]ra Fuq l-Alpi tiddeskrivi spazji miftu]a: il-kobor ta’ l-Alpi jfakkar lill-poeta fil-kobor ta’ l-im]abba t’Alla. Jixref hawn `ertu pantei\mu.
Hemm poe\iji li jintrabtu ma’ mkejjen partikolari (nazzjonali u internazzjonali) b]al Krakovja, dil-belt qaddisa li tintrabat man-Na\i\mu, mal-Komuni\mu, imma anki mal-figura tal-Papa {wanni Pawlu II. Poe\iji o]ra ta’ dat-tip huma Santwarju fl-Awstrija u Fuq l-Alpi. F’Lejla fix-Xlendi Bezzina jsir ]a[a wa]da ma’ l-ambjent favurit tieg]u, dak marin. Hemm appell g]as-sensi tax-xamm u tal-vi\joni, imma anki tiftixa g]al stat ta’ safa.
Imbag]ad hemm ukoll poe\iji fejn Bezzina jittratta direttament it-tema tal-patrija. F’Wirt Artna jsostni li hu importanti li nibqg]u ng]o\\u l-[rajjiet u l-wirt tag]na anki g]ax dan jg]inna nkunu a]jar fil-pre\ent. Dan jintrabat b’xi mod ma’ dak li jikteb f’Kexxun l-Img]oddi fejn Bezzina jg]idilna li l-g]o\\a ta’ dak li g]andna fil-kexxun ta’ l-img]oddi tirrifletti a]na kif a]na llum. Anki f’Lill-Kastell t’G]awdex Bezzina juri qima lejn dak kollu li hu [ej mill-img]oddi u frott l-antenati tag]na. U dan iwassal g]al tema o]ra b]alma hija dik tal-progress li jekk ma noqog]dux attenti jeqred l-img]oddi tag]na, dak li huwa awtentiku. Hekk fil-poe\ija B’Tifkira ta’ {or[ B\aru, mid-deskrizzjoni partikolari u ]elwa ta’ bejjieg] tal-karawett marbut ma’ l-img]oddi, Bezzina jg]addi g]at-tematika aktar universali tal-progress u tal-bidla li g]addiet u g]adha g]addejja minnha l-g\ira t’G]awdex: “G]awdex tbiddel, tilef surtu,/ fil-progress g]otor fit-tajn.”
Hemm ukoll il-poe\iji fejn il-‘jien’ isir ‘a]na’, imma xorta wa]da t-tema tibqa’ dik ta’ l-e\istenzjali\mu. F’Il-Vja[[ Bezzina jikteb dwar il-vja[[ tal-bnedmin f’did-dinja, vja[[ fejn “il-boxxla [[ennet... u a]na nippruvaw nimxu ming]ajrha/ sa nsibu d-direzzjoni ta’ destinna”. Minkejja t-tempesta u l-irwiefen, hemm l-ur[enza li jinstab “xi port a]]ari”. Imbag]ad wara l-]effa tar-ritmu u s-sempli`it¿ tal-kliem hemm il-pi\ tal-verit¿ li taqta’ daqs sikkina: id-destin tal-bniedem m’hu xejn ]lief “b\ie\aq tas-sapun... jinfaqg]u fl-arja, jisparixxu”. (Destini b\ie\aq)
Dak li ju\a Bezzina fil-poe\iji tieg]u huwa lsien mirqum u versi ma]dumin b’seng]a kbira, minkejja li [ejjin direttament mill-qalb. L-ixbihat huma ]elwin, `ari, sempli`i, imma profondi qatig]. Il-poe\iji tieg]u jlissnu veritajiet u riflessjonijiet profondi u mill-isba], imma minn ta]t l-ilsien, b]al donnhom qed jitlissnu f’imkien qaddis u li jitlob fuq kollox is-silenzju u l-qima. Xtaqt nag]laq b’poe\ija mill-isba] li hija Lil Raisa (in-neputija ta’ Charles Bezzina, u l-persuna li lilha jiddedika din l-antolo[ija poetika), poe\ija testment li fiha l-poeta G]awdxi jikteb dwaru nnifsu b]ala “individwu/ li kiteb djarju twil ta’ ]ajtu mqallba... ]assiebi/ li ]alla testment stramb ta’ versi mqanqla.”
Meta Siket il-Ba]ar ta’ Charles Bezzina g]andu jsib postu fil-librerija ta’ kull min g]andu g]al qalbu mhux biss il-poe\ija Maltija imma anki l-ilsien Malti.
Patrick Sammut
No comments:
Post a Comment