Travelling between shadows - Social comedy and narrative in Mario Azzopardi ta’ Charles Briffa

Allied Publications, 2007.

Travelling between shadows huwa ktieb ta’ kważi 200 paġna, maqsum f’disa’ partijiet, u miktub minn wieħed mill-kritiċi letterarji ewlenija f’Malta, Dr. Charles Briffa. L-għażla ta’ l-ilsien Ingliż saret bil-għan li tippermetti lil udjenza ħafna ikbar ta’ qarrejja biex igawdu x-xogħlijiet u jsiru jafu dwar Mario Azzopardi, anki huwa ewlieni, imma did-darba fl-oqsma tal-poeżija, tad-drama u tal-ġurnaliżmu.

Charles Briffa jibda billi jagħti tagħrif bijografiku dwar l-enfant terrible tas-sittinijiet, imma anki informazzjoni dwar Mario Azzopardi kif immatura matul is-snin, sal-ġurnata tal-lum. Is-sabiħ huwa li Briffa jikteb dwar Mario Azzopardi minn perspettiva ta’ 360 grad, u jqiegħdu saħansitra fil-kuntest soċjo-politiko-storiko-kulturali li għex u għadu jgħix fih.

Dan huwa ktieb li jitkellem dwar Mario Azzopardi u xogħlijietu, imma jitfa’ anki dawl fuq Charles Briffa bħala kritiku, traduttur u studjuż ta’ l-ilsna moderni u l-letteratura. B’hekk joħroġ il-ħiliet mhux biss tal-poeta ribell, imma anki tal-kritiku li jesponi b’lingwaġġ u bi stil kritiku imma li jinftiehem il-mekkaniżmi, l-influwenzi, l-esperjenzi personali, letterarji u professjonali ta’ Mario Azzopardi żagħżugħ, imma anki raġel matur li llum qabeż is-sittin sena. U minkejja dan għadu jitqies bħala ewlieni fost l-intellettwali ta’ gżiritna, intellettwali li qatt ma beża’ jgħid u jikteb li l-iswed hu iswed u l-abjad hu abjad. U dan f’kuntrast ma’ intellettwali oħra li għażlu t-triq tal-kompromess, tas-silenzju u beżgħu jagħtu ġudizzju; jew tal-psewdo-intellettwali (li huma ħafna iktar), li ppużaw u għadhom jippużaw bl-uniku għan li jidhru, li jonfħu lilhom infushom u li jimmanipulaw il-pubbliku inġenerali kif jixtiequ huma.

Inħoss li t-titlu ta’ dan il-ktieb – meħud mit-titlu ta’ poeżija li Mario Azzopardi kiteb bl-Ingliż m’ilux f’Lodz - huwa f’postu. Fih innifsu jieħu lill-qarrej fi vjaġġ ta’ skoperta, ta’ kixfa u ta’ rivelazzjoni, mhux biss dwar il-figura ta’ Mario Azzopardi, imma anki dwar bosta aspetti oħra. Hu ktieb li jittratta wkoll il-vjaġġ letterarju, intellettwali u kulturali li Mario Azzopardi għamel matul ħajtu, vjaġġ li jibqa’ għaddej sal-preżent. Huwa vjaġġ bil-punt tat-tluq tiegħu b’Mario Azzopardi jirribella kontra l-istaġnar u t-tradizzjoni, il-mentalità imperjalista u magħluqa, il-biża’ mit-tabujiet, u bil-punt tal-wasla li jerġa’ joqrob lejn it-tradizzjoni, fejn Mario Azzopardi stess jagħraf li wara kollox huwa anki bniedem bil-limiti tiegħu (aspett li jinħass sewwa fil-poeżija Equus).

Il-ktieb Travelling between shadows huma mżewwaq bl-aħħar versi ta’ Mario Azzopardi li forsi ’l quddiem ikollna x-xorti narawhom ippubblikati f’antoloġija poetika għaliha, u dawn kemm fl-ilsien oriġinali (il-Malti), kif ukoll bl-Ingliż. Fih Charles Briffa jittratta r-rabta ta’ Azzopardi mal-poeta nazzjonali Dun Karm, l-importanza ta’ l-impenn soċjo-politiku fl-ideat tal-poeta analizzat, il-kunċett tal-kelma bħala protesta, sehem ir-ritmu fil-proċess tal-kreattività, mekkaniżmi bħall-parodija, il-fokalizzazzjoni, il-grottesk, imma anki l-lingwaġġ partikolari li juża, il-poeproża u l-vers ħieles. Imbagħad hemm ukoll taqsimiet dwar il-femminiżmu fil-versi ta’ Azzopardi, il-laqgħa tiegħu ma’ personaġġ importanti fid-drammaturġija dinjija bħalma huwa Edward Bond, siltiet kritiċi dwar kitbietu minn personalitajiet magħrufa, u d-differenza bejn dak li jagħmel xogħol pornografiku u ieħor artistiku.

Travelling between shadows huwa ktieb li kull min għandu għal qalbu l-poeżija, il-kritika, l-istorja u l-kultura Maltija għandu jkollu fil-librerija tiegħu. Huwa anki ktieb li jippermetti saħansitra li jinqara aktar minn darba ladarba l-istil li bih hu miktub ma jgħajjiex lil dak li jkun.

Patrick Sammut